رضا تقی زاده :

دیدار بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر راستگرای اسرائیل، از واشنگتن نخستین مرحله از تحولات سرنوشت سازی است که طی هفته‌های آینده سیاست خارجی تازهء دولت آمریکا را در رابطه با توافق اتمی (برجام) و حکومت اسلامی ایران، شکل داده و آن را تا حدودی از وضعیت مبهم و موکول به حدس و گمان کنونی خارج می سازد.

اگرچه اغلب ناظران باور دارند که مناسبات دولت ترامپ با حکومت تهران قطعاً «متفاوت» خواهد بود ولی هنوز کسی حتی قادر به ترسیم چارچوب کلی برای قرار دادن مناسبات واشنگتن – تهران در آن نیستند.

پس از ارسال یک پیام بی‌سابقه خطاب به مردم ایران، نتانیاهو به عنوان نخستین رهبر خارجی اعلام داشت طی سفر رسمی به آمریکا پیشنهادات مهمی در رابطه با ایران با خود به واشنگتن می برد.

نتانیاهو روز پیش از ترک اسرائیل به مقصد آمریکا کابینهء امنیتی خود را برای بررسی نهایی اسناد و موضوع های پیشنهادی، به جلسه‌ای فوق العاده دعوت کرد.

انتظار می رود موضوع انتقال سفارت آمریکا در اسرائیل از تل آویو به اورشلیم، اجرای طرح شهرک سازی تازه در “مناطق اشغالی” (برای نخستین بار بعد از 20 سال) و همچنین پیگیری و یا رها ساختن طرح ایجاد دو دولت فلسطینی و اسرائیلی، طی مذاکرات نتان یاهو با ترامپ و اعضاء دولت او مطرح شوند، اما، مسئلهء حکومت اسلامی ایران در صدر گفتگوهای دو طرف خواهد بود.

انتظارات اسرائیل

رییس دولت اسرائیل حضور نیرو‌های قدس سپاه و حکومت اسلامی را در سوریه یک تهدید امنیتی تلقی می کند.

در صورت تثبیت حضور حکومت اسلامی در سوریه، حفظ نفوذ کنونی در عراق که کشور هم مرز با ایران است، رساندن کمک های مستقیم تسلیحاتی از ایران برای شیعیان جنوب لبنان و گروه فلسطینی حماس از راه زمین مقدور و ایجاد اختلال در این مسیر راهبردی بسیار دشوار خواهد شد.

احتمالاً آقای نتانیاهو از رییس جمهور آمریکا خواهد خواست که حذف حکومت اسلامی از معادلات مربوط به سوریه را به صورت جدی پیگیری کند.

توقف اجرای طرح ایجاد 5000 واحد مسکونی تازه در سواحل غربی رود اردن و شرق اورشلیم، که سازمان ملل «اراضی اشغالی» می داند، علاوه بر قبول تآخیر نامحدود در انتقال سفارت آمریکا به اورشلیم، هزینه‌ای است که در یک معامله پایاپای، نخست وزیر اسرائیل می تواند به رییس جمهور آمریکا پیشنهاد کند.

موضوع با اهمیت دیگر برای گفتگو، توافق اتمی است که نتان یاهو پیشتر مخالفت جدی خود را با آن اعلام داشته.

با وجود انتقادات تند آقای ترامپ از توافق اتمی، در وضعیت کنونی بنظر نمی رسد که آمریکا قصد پا پس کشیدن کامل از تعهدات مرتبط با توافق اتمی را در دستور کار داشته باشد، چنانکه خانم موگرینی، دیپلمات ارشد اتحادیه اروپا نیز پس از گفتگوهای هفته گذشته در کاخ سفید این اطمینان خاطر را دریافت داشت.

در عوض دولت ترامپ می تواند موضوع ادامهء عرضه تسهیلات بیشتر به حکومت اسلامی را مورد تجدید نظر قرار دهد، با این اطمینان خاطر که از پشتیبانی کنگره نیز برخوردار خواهد بود.

از جمله تسهیلاتی که ادامهء عرضهء آن می تواند مورد تجدید نظر قرار گیرد، طراحی راکتور آب سنگین اراک توسط آمریکا است؛ طرحی که بعد از آماده شدن قرار بود با نظارت ایران توسط چین اجرا شود.

نظارت بر اجرای دقیق تعهدات ایران، منجمله آزمایشهای موشکی که دولت کنونی آمریکا، فرانسه، بریتانیا (علاوه بر آلمان، به عنوان عضو گروه 5+1) آن را مغایر با مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت می دانند، همچنین نگاه داشتن میزان اورانیوم غنی سازی شده ایران در سطح تعیین شده، از جمله اقدامات کم هزینه‌ای است که دولت ترامپ آمادهء شنیدن راه حل های نتانیاهو پیرامون آنها است.

حکومت اسلامی ماه گذشته از آزمایش سانتریفیوژهای پیشرفته تر از نسل کنونی دستگاههای نصب شده در نطنز خبر داد و اعلام داشت در حال آماده شدن برای تولید و استفاده از شمار کافی سانتریفیوژ بمنظور در اختیار گرفتن ظرفیت یکصد و بیست هزار واحد جدا سازی ایزوتوپ های اورانیوم است.

در دولت تازه آمریکا و شرایط سیاسی تغییر یافته کنونی، دو بخش از فعالیت های اتمی ایران می توانند با وضعیتی کاملاً مبهم روبرو شوند.

راه حل مورد توافق مشترک آمریکا و اسرائیل در رابطه با حکومت تهران می تواند اعمال اولیهء «فشارهای مجاز» علیه حکومت اسلامی و وادار ساختن حکومت مذهبی ایران به «ارتکاب خلاف»، و در مرحله بعد، افزایش فشار‌های تنبیهی تلافی جویانه را در بر بگیرد- قرار دادن حکومت اسلامی در یک دایرهء منحوس و افزایش تدریجی فشار‌های داخلی و خارجی همزمان با جلب تدریجی حمایت متحدین اروپای غربی از اعمال اقدامات محدود کننده علیه ایران.

در صورت کاهش فاحش و یا قطع کامل حضور نظامی حکومت اسلامی در سوریه، تغییر ماهیت حماس با استفاده از الگوی دولت محمود عباس در کرانه غربی رود اردن، همچنین مهار حزب الله لبنان که طی سه سال گذشته تلفات سنگینی را در جنگ داخلی سوریه تحمل کرده و در عمل ضعیف تر از پیش شده، نتان یاهو می تواند نسبت به آغاز مذاکره پیرامون بررسی راه های اجرای طرح گام به گام ایجاد دولت خود مختار فلسطین در کنار اسرائیل رضایت دهد.

دیدار مورد انتظار با پوتین

پس از پایان بازدید بنیامین نتانیاهو از واشنگتن، دیدار با اهمیت دیگر ترامپ، با ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه خواهد بود.

اگر چه کناره گیری مایکل فلین مشاور امنیت ملی کاخ سفید، به دلیل گفت گوهای افشا شدهء او طی دوران انتقال قدرت در واشنگتن با سفیر روسیه، می تواند تا حدودی زمان دیدار و روند گفتگوهای ترامپ – پوتین را تحت تاثیر قرار دهد، انتظار می رود این ملاقات پیش از برگزاری کنفرانس 20 کشور بزرگ جهان (طی ماه ژوئیه سال جاری در هامبورگ)، انجام شود.

علاوه بر مناسبات دو جانبهء آمریکا و روسیه، وضعیت تحریم های آمریکا و اروپا علیه روسیه که مایکل فلین نخستین قربانی سیاسی آن در آمریکا محسوب می شود، وضعیت شرق اوکراین، جنگ با افراط گرایان اسلامی در خاورمیانه و شمال آفریقا، جنگ داخلی سوریه و سرانجام مسئلهء حکومت اسلامی ایران در دستور این مذاکرات قرار خواهند داشت.

مسئلهء با اهمیت در این مذاکرات، از نگاه ایران، وضعیت حکومت اسلامی است که می تواند برنده و یا بازندهء این گفتگو‌ها باشد.

تا کنون گفته می شد آقای پوتین تلاش خواهد کرد طی گفتگو با ترامپ او را به ادامهء تعهدات آمریکا در قبال توافق اتمی با حکومت اسلامی قانع سازد.

هفتهء گذشته روزنامهء معتبر وال استریت جورنال مقاله‌ای انتشار داد که طی آن سناریوی تازه تلاش ترامپ برای جدا ساختن پوتین از حکومت اسلامی با هدف افزایش فشار علیه حکومت تهران مطرح شده بود؛ راهبردی که اسرائیل نیز میتواند در اجرای آن نقش موثری عهده دار شود.

کاهش تحریم ها علیه روسیه بی‌تردید متضمن قبول هزینه‌ای است که پوتین می تواند با قبول افزایش سهم مقابله با داعش در عراق و ضعیف ساختن حضور حکومت اسلامی در سوریه پرداخت کند.

در صورت رسیدن به توافق‌های جامع تر با ترامپ، پاداش دیگر روسیه حفظ پایگاه دریایی در طرطوس و ادامهء حضور در منطقهء مدیترانه خواهد بود.

دو تصمیم با اهمیت

علاوه بر دو دیدار سیاسی بر شمرده، اتخاذ دو تصمیم با اهمیت از سوی رییس جمهور آمریکا می تواند به ترسیم خطوط کلی سیاست خارجی تازهء واشنگتن در قبال حکومت اسلامی کمک کند: قرار دادن سپاه پاسداران در لیست سازمانهای تروریستی، همچنین خودداری از امضاء فرمان اجرایی مبنی بر لغو تحریم ها علیه ایران در پایان موعد آنها، که ماه ژوئیه سال جاری خواهد بود.

یکی از مخاطرات قرار دادن نام سپاه در لیست سازمان های تروریستی، قطع همکاری نیروهای قدس در عراق، تغییر کاربرد نیرو‌های موسوم به حشد الشعبی و طبیعت مقابله با داعش بدون هر نوع مداخلهء نظامی حکومت اسلامی است.

سپاه و رهبری سیاسی ایران نسبت به این اقدام قادر به اتخاذ سکوت و خودداری از تلافی جویی نیستند، هر چند که اقدام متقابل و تلافی جویانه، به هر شکل و در هر نقطه، عملاً دعوت از اعمال فشار‌های بیشتر علیه ایران خواهد بود- شروع گردش، حول دایره منحوس.

27 بهمن 1395