رامین کامران

سخن روز

لائیسیته قرار است که اسلام را از صحنۀ سیاست بیرون بفرستد. گذشته از مخالفتی که برخی با نفس این امر دارند، بعصی چنین تصور میکنند که قرار است اسلام از جامعه طرد بشود. این سخن نادرست است و دلیلش هم ابهامی است که در عبارت «فضای عمومی» جا دارد.

وقتی میگوییم که اسلام باید از فضای عمومی بیرون برود، چه مقصودی داریم؟ از این سخن، دو برداشت میتوان عرضه نمود که هر دو مجاز است، چه از نظر مفهومی و چه از نظر تداول عمومی.

اولی این است که اسلام باید از حوزۀ سیاست بیرون برود. اصطلاح «فضای عمومی» که در برابر (espace public) فرنگی به کار میرود، حوزۀ اموری را شامل میگردد که حیات عموم شهروندان را در بر میگیرد، به معنای سیاسی. فضای عمومی، در این حالت، کاربرد متافیزیک دارد و مترادف میدان سیاست است و طبیعی است که اسلام باید از این فضا بیرون برود. میشنویم و میخوانیم که گاه برای ادای همین معنا، از عبارت «سپهر عمومی» استفاده میشود که بیشتر در نوشته های مربوط به فلسفۀ سیاسی، مورد استفاده قرار میگیرد.

ولی «فضای عمومی» معنای دیگری هم دارد که به همین اندازه رایج است. اینجا فضای عمومی، به معنای فیزیکی و هندسی به کار میرود و به گستره ای اطلاق میگردد که همه حق ورود بدان و استفاده از آنرا دارند، مثل خیابانها، سالنهای عمومی، دشت و بیابان… طبعاً در مقابل فضای خصوصی که ورود بدان و استفاده از ان موکول است به اجازۀ صاحب اختیار آن.

به این تفاوت که دقت کنیم، روشن میشود که مقصود از اخراج اسلام از فضای عمومی، همان خارج کردنش از سیاست است، نه کوچه و خیابان. متأسفانه، برخی چنین تصور میکنند، یا به قصد چنین رواج میدهند که مقصود این است که در کشوری لائیک، مؤمنان حق ندارند که بستگی شان را به مذهب، حال چه اجرای شعائر باشد و چه حمل نشانه های مذهبی یا… در کوچه و خیابان ابراز نمایند. پس قرار است که به خاطر اعتقاداتشان از حقوق خویش محروم گردند!

این سخن به کلی نادرست است. همۀ اینها در کشورهای لائیک آزاد است و روشن هم هست که باید در ایران آینده، آزاد باشد. همانطور که مردم حق دارند، با کسب اجازه از شهرداری و پلیس، برای گردهمایی های سیاسی یا فرهنگی یا… از فضای عمومی استفاده ببرند، حق دارند که برای گردهمایی های مذهبی هم از این فضا استفاده کنند ـ داستان مؤمن و غیرمؤمن ندارد.

۲۱ اکتبر ۲۰۱۸

iranliberal.com

rkamrane@yahoo.com