رامین کامران
سخن روز
اخیراً عده ای از نو اندیشان دینی اعلامیه ای صادر کرده اند و در آن به صراحت خواستار جدایی دین و دولت شده اند که خبر خوبیست، زیرا نشان از تغییر تدریجی موضع این گروه دارد و نزدیک شدنشان به قبول چارۀ درست برای حل مشکل اختلاط دین و سیاست در ایران. البته روشن است که این تغییر خودجوش نیست و از دل تفکر مذهبی، حال چه نوگرا و چه کهنه پرست بیرون نیامده. رفتن به سوی جدایی دین و دولت، اصولاً از دل تفکر مذهبی درنمیاید. ولی اینجا، مثل داستان دمکراسی، دیگر صحبت از آشتی دادن اختراعات کفار با اسلام در میان نیست. طالب جدایی شدن، یعنی تعیین تکلیف کردن و رودربایستی را کنار گذاشتن.
این نیز که نویسندگان اعلامیه که تا چندی پیش، با رغبت از واژۀ سکولاریسم استفاده میکردند، بالاخره این مفهوم سست را کنار گذاشته اند، نشان از توجه دائمشان به بحث هایی دارد که در این زمینه طرح میگردد. حلاجی شدن سکولاریسم و افتادنش از اعتبار و پیشروی دائم لائیسیته که دارد به طرف همه گیر شدن میرود، بدین سو سوقشان داده است. به هر حال، تاریخ همۀ ما را به حرکت وامیدارد و راه هایی پیش پایمان مینهد که گاه نه می شناسیم و نه رغبتی به گام نهادن در آنها داریم.
ایرانیان، در انقلاب مشروطیت، از روشن کردن تکلیف ارتباط سیاست و مذهب بازماندند. تعادل قوای سیاسی، بدانها مجال طرف شدن با روحانیت را نمیداد. بعد از آنهم، در دورۀ پهلوی، روحانیت چنان ضعیف و نفوذ مذهب در زندگانی روزمره، چنان محدود شد که به نظر میامد که مسئله حل شده و دلیلی برای در میان نهادن آن نیست. این بود تا انقلاب اسلامی که دست تاریخ، مشکل را در ابعادی که تصورش هم نمیرفت، پیش روی ایرانیان نهاد تا برای آنچه که در ابتدای ورود به تجدد طرح و حل نکرده بودند، چاره ای بیابند.
چارۀ این مشکل، لائیسیته است و بس. خوشبختانه اسم و فکرش رواج روزافزون پیدا کرده و میرود که ما را بر نظام مذهبی غالب سازد. ظاهراً نواندیشان دینی که اعلامیه شان بهانۀ نگارش این مطلب شده، هنوز به طور کامل به این مهم اشراف پیدا نکرده اند. زیرا هنوز از به کار بردن کلمۀ درستی که مفید معنای جدایی دین و دولت باشد، احتراز میکنند، هرچند سایۀ این مفهوم بر متنی که منتشر ساخته اند، سنگینی میکند.
این گروه برای رسیدن به مفهوم جدایی چهل سالی صبر کرده اند. میدانم که قبول این امر برای اذهان مذهبی آسان نیست، ولی چهل سال هم زمان قابل توجهیست. امیدوارم که برای قبول کلمۀ درست، قدری سریعتر عمل کنند. فکر درست را نمیتوان با عبارتبندی مطول که به دور مفهوم چنبر میزند، ولی از تماس با آن احتراز میکند، درست منتقل کرد.
اگر جدی هستید، صریح خواستار لائیسیته بشوید و هم خیال خود را راحت کنید و هم خیال ملت ایران را.
۲ فوریۀ ۲۰۱۹
iranliberal.com
