تلویزیون میهن

احد قربانی دهناری :

حداقل دستمزد، کمترین دستمزدی است که طبق قانون یا قرارداد جمعی، باید برای کار خاصی یا به حقوق‌بگیران با مهارت خاصی پرداخت شود.

در بسیاری از کشورها قراردادهای شخصی بین کارفرما و کارکنان که کمتر از دستمزد حداقل بسته شود باطل است و کارفرمایانی که دستمزد کمتری می پردازند مشمول تخلف از قرارداد جمعی و مجازات می‌شوند. اما، کارفرمایان از پرداخت دستمزد بیشتر منع نمی‌شوند.

حداقل دستمزد به منظور حفظ حقوق کارگران و جلوگیری از بهره‌برداری ناعادلانه از نیروی کار، معین می‌شود. در برخی کشورها قانون حداقل دستمزد وجود دارد و در برخی کشورهای با قرارداد بین دولت، تشکل‌های کارمندان و کارگران و تشکل‌های کارفرمایان تنظیم می‌شود.

حداقل دستمزد بسته به شرایط اقتصادی و قوانین کاری کشورها متفاوت است. برای تعیین حداقل دستمزد، عواملی چون توافقات و قراردادهای کاری، برنامه رفاه و توسعه اجتماعی، شرایط اقتصادی، قوانین کاری و … نظر گرفته می‌شوند.

در برخی موارد، حداقل دستمزد از طریق توافقات و قراردادهای کاری بین کارفرمایان و کارگران تعیین می‌شود. این توافقات ممکن است در سطح صنعت یا شغلی خاص صورت گیرد.

برخی کشورها تعهد به تأمین حداقل دستمزد را به منظور تحقق اهداف اجتماعی و اقتصادی بلندمدت، همچون کاهش فقر و افزایش رفاه جامعه، دارند.

تورم، نرخ تورم، شاخص‌های اقتصادی و قدرت خرید مردم در تعیین حداقل دستمزد تأثیر دارند. حداقل دستمزد باید به گونه‌ای تعیین شود که کارگران قادر به تأمین نیازهای اساسی خود با آن باشند.

قوانین مرتبط با کار و اشتغال در هر کشور تعیین کننده حداقل دستمزد هستند. این قوانین می‌توانند شامل حقوق کارگری، ساعات کاری، مرخصی‌ها، تعطیلات و سایر موارد مرتبط با کار باشند.

حداقل دستمزد در ایران

میزان حداقل دستمزد در ایران هر سال به وسیله نمایندگان دولت، کارفرمایان و کارگران مشخص می شود. در نیمه دوم سال به همراهی نمایندگان این سه گروه، جلسات مشترکی برگزار می شود و در نهایت در روزهای پایانی سال و اسفند ماه، مبلغی به عنوان حداقل حقوق و دستمزد اعلام می شود.

بر اساس ماده ۴۲ قانون کار، پرداخت حداقل دستمزد باید به صورت نقدی باشد، و پرداخت‌های غیر نقدی مازاد بر این میزان می باشد. کارفرما موظف است که میزان تعیین شده در حدود قانون را به کارگران پرداخت کند. بر اساس ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار می بایست هر ساله نسبت به تعیین مبلغ حداقل دستمزد اقدامات لازم را انجام دهد. این شورا باید درصد تورمی را که از طرف مراجع رسمی و بانک مرکزی اعلام می شود را در نظر بگیرد. اگر چنانچه میزان تورم بالا باشد، به نسبت همان شیب تورم، میزان دستمزد برای سال بعد افزایش دهد.

در قانون کار ایران، مشاغل کشاورزی، کارگران دارای معلولیت، کارورزان و کارآموزان مشمول حداقل دستمزد نمی‌باشند.

آیا تعیین حداقل دستمزد لازم است؟

پرسش این است، آیا تعیین حداقل دستمزد لازم است؟ آیا بهتر نیست عرضه و تقاضا سطح دستمزد را تعیین کند؟ به طور کلی، هدف اصلی از تعیین حداقل دستمزد، ایجاد تعادل میان منافع کارگران و کارفرمایان و تضمین حقوق کارگران برای کسب حداقل استانداردهای زندگی است. کارفرمایان و کارگران به ویژه کارگرانی که حقوق بیکاری ندارند و بدون تشکل صنفی هستند در یک رابطه قدرت بسیار نابرابری قرار دارند. توافقات جمعی و سه جانبه می‌تواند کمکی به مزدبگیران بی‌تشکل و بی‌پشتوانه باشد و آز بی‌منتهای کارفرمایان را اندکی مهار کند.

اجرای قرارداد و یا قانون حداقل دستمزد به میزان تشکل‌پذیری و آگاهی دستمزدبگیران هرکشور بستگی دارد. در کشورهایی که دستمزدبگیران پراکنده هستند، تشکل مستقل خود و حقوق بیکاری ندارند، مناسب‌ترین قانون و بهتر قرارداد دسته‌جمعی بر روی کاغذ می‌ماند و تاثیری در زندگی حقوق‌بگیران ندارد.

۱ شهریور ۱۴۰۲ – ۲۳ اوت ۲۰۲۳