دکتر مسعود امیرخلیلی :
از طرف بنیاد میراث پاسارگاد
» در اینحا باید از خوش نیتی سرنوشت سخن به میان آورد که اسم های ماراتن و سالامیس در خاطره انسان ها باقی مانده اند. در مآراتن و سالامیس مصلحت خرد جهانی (world-mind) در کفه ترازو قرار داشت و نه مصلحت سرزمین پدری»(هگل).
به نقل از هگل و ماکس وبر اگر ایرانیان در دهکده مارآتن، یا در سالامیس پیروز می شدند فرهنگ یونان و در نهایت فرهنگ اروپا مسیر دیگری را طی می کرد. اما هخامنشیان آزادی های فردی و مذهبی در قسمت یونانی آسیای کوچک ( ایونیا ) را محدود نکرده بودند و می توان حتا تصور کرد که اگر ایرانیان در ماراتن و یا در سالامیس پیروز می شدند یونانیان، برخلاف ادعای هگل و ماکس وبر، فرهنگ خود را از دست نمی داند.
اواسط آگوست و یا اوائل اکتبر سال 490 قبل از میلاد، به نقل از تاریخ نویسان، یک جنگجوی آتنی با تجهیزات کامل نظامی توانست مسافت 42 کیلومتری بین ماراتن تا آتن را بدود و خبر شکست ایرانیان را به شهروندان آتن برساند
هرودت اشاره ای به دونده ای که از ماراتن تا آتن دوید و خبر شکست ایرانیان را به شهروند های آتنی داد نکرده است، اما این تاریخ شناس خبر از دونده ای با نام فیلیپیدس می دهد که میلتیادس، فرمانده یونانی ها در جنگ ماراتن، برای درخواست کمک از آتن به اشپارتا می فرستد. این دونده فاصله 225 کیلومتر از آتن تا اشپارتا را در دو روز طی می کند. اشپارتا تقاضای کمک آتن را، به علت برگزاری یک جشن مذهبی، رد کرد.
هرودت اشاره ای به درگذشت فیلیپیدس پس از بازگشت به آتن نکرده است. اما تا به امروز کمتر تاریخ نویسان به پستچی های دونده ( Hemerodromoi ) آتنی اشاره کرده اند که نامه و اخبار را از شهری به شهر دیگر می رسانند. فیلیپیدس یکی از این دوندگان پستچی آتنی بود.
پانصد و شصت سال بعد از هرودت تاریخ نویس دیگر یونانی پلوتارش دوباره خبر از دونده فیلیپیدس می دهد. اما این بار این دونده، به نقل از پلوتارش، نه از آتن تا اشپارتا ، بلکه از مآراتن تا آتن ( 42 کیلومتر) می دود و خبر پیروزی آتنی ها را بر ارتش ایرانیان می دهد: «خوشحال باشید، ما پیروز شدیم ».
در خبر پلوتارش فیلیپیدس نه فقط مسافت کمتری را می دود (به جای 225 کیلومتر آتن تا اشپارتا 42 کیلومتر از مآراتن تا آتن) بلکه پلوتارش این پستچی دونده را نیز می کشد:« پس از رسیدن فیلیپیدس به آتن و دادن خبر پیروزی این دونده به زمین می افتد و جان می سپارد».
پلوتارش جایی اشاره کرده: «گستاخانه تهمت بزن، کمی از آن همیشه باقی می ماند» که می توان این گفته تاریخ نویس را نیز چنین هم فهمید : گستاخانه دروغ بگو، دو ماراتن باقی می ماند و نه فقط هر چهار سال در بازی های المپیک.
ایده دو ماراتن از زبان شناس فرانسوی، از Michel Breal، است که کمیته بین المللی المپیک آنرا قبول کرد. اولین مسابقه دو ماراتن در سال 1896 برگذار شد.
