محمد حسین یحیائی :
دهۀ هفتادمیلادی باکودتای(12 مارس 1972) شرایط نوینی درترکیه به وجود آورد. کودتا که برای ایجاد نظم وهموار کردن راه سرمایه داری انجام گرفته بود باخشونت وسرکوب پیش رفت، دراولین قدم به سرکوب دانشگاه ها ونهادهای مدنی پرداخت، سه جوان چپگرا( یوسف، حسین، دنیز ) را به اعدام محکوم کرد، سندیکاها را بست واحزاب سیاسی، غیر قانونی اعلام شدند، بدنبال آن،( درتابستان 1974 ) حرکت نظامی درقبرس ترکیه آغازشد که به تیرگی روابط با ایالات متحده انجامید وترکیه که نیازمندکمک های آمریکا بود مورد تحریم قرارگرفت، درنتیجه، جنبش چپگرایی دربین دانشگاهیان، کارگران وتوده های مردم بالاگرفت،دراین سالها بودکه«عبداله اوجالان» برای ادامه تحصیل ازبخش فقیرنشین شرق ترکیه( منطقۀ کوردستان ) به آنکارا آمد. دانشجویانی که ازمناطق دور، روستا های فقیروتهیدست به شهرهای بزرگ میآمدند تحت تاثیرشعارهای عدالت خواهانه وبرابری طلبی، ویا شعارهای حماسی و دینی قرارگرفته، یا گرایش به چپ و یا راست افراطی پیدا می کردند. اوجالان با آشنایی با مرام چپ به آنها پیوست و به یکی ازفعالین آنها تبدیل شد، تا جائیکه بیشتراوقات یا درمیتینگ ها و یا درکتابخانه ها به مطالعه نشریات چپگرا مشغول شد و چند بارهم مورد بازجویی قرارگرفت. اوجالان درگذرزمان به این نتیجه رسیدکه: برای رهایی از ستم ارباب، سرمایه وظلم نظامیها درمنطقۀ به شدت فقیرکردستان، باید دست بکارشد وموضوع را با چند نفرازدوستان خود درمیان گذاشت وعازم « دیاربکر » شد تا زمینۀ سازماندهی را فراهم آورد. درپائیز و زمستان سرد و سخت (1978) در بالای تخته سنگی نشستند تا درراستای هدف خود حزبی را با عنوان« حزب کارگران کردستان » تأسیس کنند، درحالیکه دراین منطقۀ عقب ماندۀ دهقانی، تعدادکارگران بسیاراندک بودندو پایگاهی که بتواندحزب طبقۀ کارگر را تقویت کند وجود نداشت ولی این جوانان پرشوربدنبال تغییربودند ومیخواستند ازآن شرایط فقرو ظلم نجات پیدا کنند.
در(27 نوامبر1978) حزب، اولین کنگرۀ خود را با شرکت(21) نفرتشکیل داد واوجالان به رهبری حزب انتخاب شد، دراین کنگره (2) زن مشارکت داشتند که یکی همسراوجالان( کثیره ) ودیگری« سکینه جانسیز » بود، مشارکت این زنان درکنگره، نشانۀ خوب وشناخت حقوق زنان این حزب ومبارزه آن، باسنتهای جان- سخت منطقه بود، شعار کنگره :« مبارزه ملی رهایی بخش کورد ها » بود ودرمدت کوتاهی تعدادی ازجوانان را به سوی خودجلب کرد. مبارزۀ نظامی ها با این حزب بی وقفه وپیگیر ادامه یافت، تعدادِ زیادی ازجوانانی که درکنگره شرکت کرده بودند دستگیر، زندانی و زیرشکنجه قرارگرفتند ومبارزه با زبان، فرهنگ وسُنن کوردی بالاگرفت. برخی ازجوانان در زندان جان باختند و برخی دیگر، دست به خودکشی زدند و تارمارشدند. اوجالان فراررا بر قرارترجیح داد و درسال (1979) به سوریه گریخت تا درآنجا پایگاهی تشکیل دهد وجوانان کورد را که ازآن سوی مرزمی آمدند سازمان دهی کند ( درآن سالها رابطۀ سوریه با ترکیه تیره بود ). کودتای(1980) درترکیه، فشاروسرکوب کوردها را افزایش داد و فقرگسترده هم باعث شد که تعدادبیشتری ازجوانان، عازم سوریه وشرکت درآموزش های نظامی شدندوهمزمان تعدادی هم برای کارعازم اروپا، به بهانه سرکوب گسترده شدند وتقاضای پناهندگی کردند ومنابع مالی برای(پ ک ک) فراهم کردند. اوجالان تعدادی ازاین جوانان پرشوررا برای آموزش نظامی وجنگ های پارتیزانی به درۀ « بقاع » درلبنان فرستاد.
درسال(1984)(پ ک ک) وارد فازنظامی شد و با ورود به ترکیه ومناطق کوردنشین، به عملیات پرداخت وحملات خود را به به مراکزنظامی و ژاندارمری آغازکرد و درمواردی هم به ترور، روی آورد. با این عملیات ترکیه وارد مرحله جدیدی میشد که پیشترها با آن روبرونشده بود، بیشتراین حملات درمناطق کورد نشین مانند« اروح، شرناق، حکاری » انجام می گرفت که درمواردی موردتائید مردم آن سامان بود. ازاین روتعدادبیشتری ازجوانان دخترو پسر به آنها می پیوستند و برخی دیگربا کاربُرد زور، از خانواده ها جدا می شدند، درمواردی هم از روستائیان مواد غذایی میگرفتند، با گذشت زمان درسال( 1986 ) به نیرو های مسلح خود نام « ارتش رهایی بخش خلق کوردستان » را انتخاب کردند تا پایگاه مردمی خود را گسترش دهند.
درسالهای پایانی دهۀ(1980) وسال های(1990) تغییرات مهمی درسیاست واقتصادترکیه رخ داد، «تورگوت اوزال» از بروکرات های پیشین و مجری سیاست های بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، زمام امور را دردست گرفت و درسال( 1993 ) سخن ازصلح وآشتی را با کوردها به میان آورد، این سخن مورد پذیرش اوجالان قرارگرفت که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیرشوروی، ازشعارهای سوسیالیستی فاصله میگرفت و به شعارهای ملی وحقوق کوردها، تمایل بیشتری پیدامیکرد، دراین راستا بطوریک جانبه در(20) مارس(نوروز)(1993) اعلام آتش بس کردوحمله به نیروهای نظامی وامنیتی را متوقف اعلام کرد، البته این آتش بس به درازا نکشید وبعد ازمرگ اوزال به پایان رسید و باردیگر جنگ وگریزخونین آغازشد، در(24) ماه مه(1993) تعداد(33) سربازرا درمسیرجادۀ « بینگول »غافلگیرکرده کشتند، اوجالان ازاین حمله اظهاربی اطلاعی کرد که گویا خارج ازارادۀ وی انجام گرفته است، حالا« تانسوچیللر » بعنوان نخست وزیر، قدرت اجرایی را دردست گرفته مصمم بود تا ریشه های (پ ک ک) را بخشکاند، دراین سال ها فشار به روستائیان کورد افزایش یافت وهزاران روستا، ازسکنه خالی شدند، درنتیجه میلیون ها نیروی کاربه شهرهای بزرگ بویژه استانبول، ازمیر وآنکارا سرازیرشدند، مؤسسات وکارخانه ها، نیازشدیدی به این نیروها داشتند، درسال های بعد تعداد بیشتری ازاین جوانان، درساخت و ساز، ویاحوزه توریسم مشغول بکارشدند تابه انباشت سرمایه دردست ترکها و کورد ها یاری رسانند.
دراین دوره، حملات به پایگاه های(پ ک ک) درخارج از مرزها، درشمال عراق، درکوه های« قندیل » افزایش یافت، و قتل های زنجیره ای ومشکوک، نه تنها درمنطقه، بلکه درمناطق دیگرترکیه، به سرعت وشدت بالارفت و ناامنی، جامعه را فرا گرفت. همزمان، فشاردولت ترکیه به سوریه برای اخراج اوجالان درحد تهدید بالارفت و دولت سوریه درنهایت اوجالان را اخراج کرد. اوجالان بعد ازگذرازمسکو، رم، آتن مجبورشد به کنیا( نایروبی ) برود و در (15 فوریه 1999) ازسوی ماموران امنیتی ترکیه دستگیر وبه استانبول منتقل شد. دستگیری اوجالان موجی از ناخشنودی را دربین طرفداران(پ ک ک) درداخل وخارج ازترکیه ایجاد کرد و تعدادی خود را به آتش کشیدند. افراد (پ ک ک) برای تلطیف شرایط باردیگربطوریک جانبه اعلام آتش بس کردند ونیروهای خود را ازترکیه بیرون بردند.
اوجالان بعدازمدتی دریک دادگاه محاکمه، نخست به اعدام سپس بایک درجه تخفیف به حبس ابدمحکوم شد، درجزیره « امرالی » قرارگرفت که تنها زندانی این جزیره دردریای مرمره است، درسال(1999) باردیگر(پ ک ک) نام خود را به« کنگره آزادی دمکراتیک کوردستان » تغییرداد ولی نفرات خود را درشمال عراق حفظ کرد تا فرصت دیگری بدست آورد، سقوط « صدام » درعراق این زمینه را فراهم کرد و باردیگرعملیات نظامی خود را درسال(2004) از سرگرفت و به سوی ترکیه ومناطق توریستی سرازیرشد تا با ایجاد تروروخشونت مانع ازگسترش صنعت توریسم شود که به سرعت درکناره دریای مدیترانه درحال گسترش بود. حملات به شهرها ومراکزنظامی باردیگرافزایش یافت وهمزمان به سازماندهی خود درشمال سوریه وعراق شتاب بخشید، دراین راستا حزب« اتحاد دمکراتیک » درسوریه ازسوی کوردهای سوریه تشکیل شد. گفته میشود که این احزاب تحت تأثیرافکارواندیشه های اوجالان قرارمی گرفتند، هرچنددرکشورهای گوناگون زندگی میکردند. حالازمینه یک سازمان نظامی کورددرسوریه فراهم شده بود که « یگان های مدافع خلق » تشکیل شدومبارزه خود را با داعش پیش بُرد، ترکیه یگانهای مدافع خلق(ی پ گ) را ادامۀ (پ ک ک) نامید.
حزب عدالت وتوسعه به رهبری رجب طیب اردوغان که ازمدت ها پیش قدرت را دردست گرفته بود و به توسعه اقتصادی کشورمی اندیشید وخواهان اصلاحات اجتماعی بود به گفتگو با(پ ک ک) تمایل نشان داد و با واکنش سریع اوجالان روبروشد واوجالان باردیگردر(21) مارس ( نوروز )( 2013 ) ازنیروهای خودخواست خاک ترکیه را ترک کنند، شورای رهبری هم آن را تائیدواعلام کرد که از(8) ماه مه ازخاک ترکیه عقب نشینی خواهد کرد و آتش بس را مراعات خواهد کرد، بدین ترتیب فرصت خوبی برای آشتی پیش آمده بود و هردوطرف خواهان آن بودند، این روند به توافق« دُلمه باغچه » انجامید که درآن نمایندگانی ازحزب « دمکراتیک خلق ها »، هیئتی ازسوی اوجالان و مقامات ترکیه شرکت کردند وتوافق نامۀ (10) ماده ای صادرکردند. اوجالان دراین دوره هم از(پ ک ک) خواسته بود خود را منحل کند، رخداد های بعد، اردوغان را ازاجرای توافق نامه منصرف کرد واردوغان آن را بی اعتبارخواند. البته شورای رهبری(پ ک ک) خواهان به رسمیت شناختن هویت کوردها، تغییرقانون اساسی و آزادی اوجالان بودند. ناگفته نماند که کوردها درمناطق خود به فعالیت گسترده سیاسی پرداخته، پیرامون حزب دمکراتیک خلق ها گرد آمده بودند وخواهان مشارکت گسترده درانتخابات پیش رو در(7 ژوئن 2015) بودندکه بتوانند ازسدِ (10 درصد) بگذرند، درانتخابات، بیش از( 13 درصد) رأی آوردند وتوانستند(80) نماینده به مجلس ملی ترکیه بفرستند، بعد ازاین پیروزی « صلاح الدین دمیرتاش » ازکادررهبری حزب، کاندیدای ریاست جمهوری ترکیه شد ولی ازاردوغان شکست خورد. روند مصالحه خوب پیش می رفت که ناگهان دوافسرپلیس دراستان « شانلی اورفا » به طورناگهانی ومشکوکی به قتل رسیدند درنتیجه روند صلح به پایان رسید، حملات سخت وویرانگرارتش ترکیه دردرون و بیرون ازترکیه ادامه یافت، هرچند(پ ک ک) ازمواضع پیشین خود دست کشیده به نظام فدرال وخورگردانی روی آورده بود وتلاش می وَرزید از کشتارجلوگیری کند، این درحالی بود که درمنطقه کورد نشین، عملاً حکومت نظامی پیش میرفت، زد و خورد، سالها بطول انجامید و مناطق بیشتری از روستاها ازسکنه تخلیه شدند ومیارزه کورد ها با نیروهای نظامی همچنان ادامه داشت و تعداد بیشتری ازجوانان دختر و پسر به نیروهای (پ ک ک) می پیوستند.
در (22 اکتبر2024) حادثه غیرمنتظره ای در مجلس ملی ترکیه اتفاق افتاد، « دولت باغچالی » رهبر حزب « حرکت ملی » (حزب دست راستی افراطی که با شدت با کوردها مخالفت میکند) به سوی فراکسیون طرفداران حزب کوردها رفت و دست آنها را فشرد و گفت باید به این دشمنی پایان داد، اگراوجالان تمایل داشته باشد می تواند از تریبون این مجلس استفاده کند وبه جنگ پایان دهد. این اقدام ناگهانیِ باغچالی، مورد تائید اردوغان ودیگران قرارگرفت و روندِ آشتی، باردیگر شتاب گرفت. رفت وآمد به امرالی ومذاکره با اوجالان افزایش یافت ومقامات ترکیه به این نتیجه رسیدند که کلید قفل درکوردستان نا آرام، دردست اوجالان است.
حرکت اصولی سیاسیون وحمایت توده های مردم، بویژه روشنفکران وفعالین اجتماعی وسیاسی، ازاین اقدام موردتوجه اوجالان وفعالین کوردها قرارگرفت وتعدادی ازآنها درچند نوبت روانه ایمرالی شدندتا با اوجالان مذاکره کنند، اوجالان در(27 فوریه 2025) فراخوانی باعنوان« صلح وجامعه دمکراتیک » منتشرکرد واضافه نمود که ازروز(نخست ماه مارس 2025) آتش بس برقرارخواهد شدو با تشکیل کنگرۀ(پ ک ک) پروسه انحلال آغازمیشود، هرچند مخالفت هایی درشورای رهبری(پ ک ک) مشاهده شد ولی خط اوجالان پیروزمیدان وسیاست بود وپیش رفت. درنهایت کنگرۀ(12) (پ ک ک) بعدازچند ماه با شرکت( 232 ) نماینده در( 11 جولای 2025 ) برگزارشد. انحلال وخلع سلاح(پ ک ک) به تصویب رسید. مراسم خلع سلاح باشرکت نمایندگانی ازترکیه، عراق، حکومت خودمختاراقلیم و(پ ک ک) به اجرا درآمد، دراین مراسم( 30 ) نفر ازاعضای مسلح ( 15 دختر و 15 پسر ) سلاح های خود را به درون آتش انداختند که موجب تشویق حضارقرارگرفت. این مراسم درمحوطه بزرگی درجلو غار( یاسانا ) برگزارشد که درآن یکی اززنان سرشناس(پ ک ک) با نام« باسه هازات » ( هولیا اوران ) شرکت کرده و گفت: ترورهمیشه به پایان می رسد و از این به بعددرترکیه بدون ترورزندگی خواهیم کرد، حال هردوسو به آینده نگاه می کنند تا ببینند این پروسه آشتی چگونه به پیش خواهدرفت. اردوغان به دفعات گفت که این جنگ لعنتی بیش از 40 هزارنفرازدوطرف را به هلاکت رساند. به اقتصاد ترکیه دوهزارمیلیارد دلار صدمه وارد کرد…
خلع سلاح (پ ک ک) برای منطقه وکشورهایی که ازاقوام وملل گوناگون با زبان وفرهنگ متفاوت ومتنوع درکنارهم زندگی می کنند اهمیّت خاصی دارد، زیرا برخی از افراد و گروه ها، سخن ازجدایی واستقلال به زبان می آورند که با روح زمان ومکان همسویی وهمخوانی ندارد، نهاد های بین المللی ازآن حمایت نمی کنند، ازآن گذشته بازارفراگیر و درهم تنیده شده سرمایه، به این جدایی، تجزیه ویا استقلال اجازه نمی دهد، شاید بتوان با فریب و شعارهای هیجان انگیز، گروهی ازجوانان پُرشور و بی تجربه را به میدان آورد، ولی توده های مردم که سالیان طولانی درکنارهم زندگی کرده، حتی پیوندهای عاطفی برقرارکرده اند خواهان جدایی نیستند. ازآن روباید راه و روش زندگی کردن در کنارهم را تقویت کنند وروح دمکراسی خواهی و آزادگی خواهی خود را نقویت وگسترش دهند. دراین میان با توجه به منشورها، کنوانسیون ها و توافق نامه های جهانی حق تعیین سرنوشت خود را هم داشته باشند.
آیا جنگ بیش ازچهاردهه بین کوردها ونظامی ها وسیاسیون ترکیه تنها با خواست اوجالان به پایان رسید؟ البته که نه، شرایط درترکیه به گونه دیگری پیش رفته است، میلیون ها نیروی کاربا تبارکوردی به شهرهای بزرگ مهاجرت کردند و نیروی کار و نیازسرمایه را برآوردند، تعدادزیادی ازاین مناطق به کشورهای اروپایی بعنوان پناهنده رفته و بافرهنگ اروپایی آشنا شدند، دراین میان، انباشت سرمایه دردست سرمایه دارهای کورد به سرعت و شدت افزایش یافته وگاهی باسرمایه استانبول به رقابت برخاسته وشاید هم به این نتیجه رسیده است که بجای رقابت، با آن همکاری کند. (پ ک ک) محصول زمانی بودکه منطقه کوردنشین با سیستم نیمه فئودالی دست به گریبان بود واقتصاد ملی درهم تنیده، وبازار، فراگیرنشده بود، دراین میان جهان دوقطبی هم به آن کمک میکرد، حال دربخشی از کوردستان ترکیه قطب های صنعتی تشکیل شده و درحال رشد اند، سرمایه انباشت شده دردست سرمایه دارکورد، دیگرخواهان جنگ نیست و بدنبال امنیت سرمایه خود است، شاید یکی ازعوامل مهم درپایان دادن به مبارزه مسلحانه همین امر باشد.
آیا این جنگ وستیز برای کوردها ومنطقه دستآوردی هم داشته است؟ بلی، جامعه بسته وبه شدت سنتی منطقه را باز کرد، دختران جوان را ازاین جامعه سنتی بیرون کشید، نخست آنان را با اسلحه، سپس با حق وحقوق خود آشنا کرد، دیگراین دختران به روستای خود برنگشته با سنت کهنه و گذشته زندگی نخواهند کرد، نیروهای اضافی کار و جوان به شهرهای بزرگ پراکنده شده اند و مباحث دیگر که در این نوشته نمی گنجد…
یکی ازدرس های مهم این پروسه آن استکه: همکاری، همبستگی واتحاد همه نیروهای ترقی خواه که خوشآیند استبداد حاکم دراین مناطق نیست می تواند راهگشای مبارزه با استبدادباشد و زمینۀ رشد و توسعه پایداررا فراهم آورد، توده های مردم می توانند سال ها درکنارهم زندگی کنند، محصول ودسترنج خود را با صداقت در اختیارهمدیگر قراردهند ولی استبداد حاکم و سرمایه(داری عقب مانده و) زالو(صفت) با آن مخالفت می کند و تخم های نفاق را می پاشد…
