علی افشاری
پیروزی غیر منتظره نتانیاهو در انتخابات پارلمانی اسرائیل رویداد مهمی بود که تاثیرات آن از اسرائیل فراتر رفته منطقه و دنیا را در بر می‌گیرد. در این یادداشت تحلیلی کوتاه در خصوص چرایی پیروزی حرب لیکود ارائه می‌شود و سپس پیامدهای این انتخاب در سطح منطقه و جهان به تفکیک بازیگران عمده تحلیل می گردد.
حزب راست‌گرای لیکود با رهبری نتانیاهو تا پیش از روز انتخابات رقابت نزدیک و شانه شانبه با ائتلاف صهیونیستی به رهبری اسحاق هرتزوگ داشت و در اکثر نظرسنجی‌ها پیش‌بینی می‌شد با اختلاف یک کرسی شکست بخورد یا کرسی‌های برابر بدست آورند. اما نتیجه انتخابات دور از انتظار بود و حزب لیکود توانست با کسب ۳۰ کرسی به پیروزی دست یابد. لیکود با اختلاف ۶ کرسی بر ائتلاف صهیونیستی با محوریت چپ‌گرایان میانه چیرگی یافت. این پیروزی با توجه به تعداد کرسی‌هایی که احزاب مذهبی و دست راستی دیگر کسب کردند، راه را برای استمرار نخست وزیری ۶ ساله نتانیاهو هموار ساخت.
نتانیاهو این موفقیت را مدیون تبدیل امنیت و تروریسم به اولویت نخست رای دهندگان اسرائیلی است. موضع‌گیری‌های وی و بخصوص حضورش در کنگره آمریکا و سخنرانی جنجالی در این نهاد باعث شد تا ترس و نگرانی از به خطر افتادن موقعیت کشور و مردم اسرائیل، بیشترین سهم را از سبد آراء نثار حزب لیکود نماید. بر اساس نظرات برخی از کارشناسان اگر چه اکثریت مردم اسرائیل نظر خوبی نسبت به نتانیاهو ندارند اما در عین حال جای‌گزینی برای وی و دفع تهدیدها نیز ندارند.
نتیجه انتخابات نشان داد برنامه نتانیاهو برای حضور در کنگره آمریکا بدون اعتنا به موافقت کاخ سفید دستکم در سیاست داخلی به نفع وی تمام شد و فضای ایجاد شده باعث گشت تا موقعیت وی بهبود یابد. در سیاست خارجی نیز فرجام مذاکرات هسته‌ای و برنامه‌های جمهوری‌خواهان برای افزایش نقش کنگره در مواجهه اتمی با حکومت ایران تعیین می‌کند سویه خارجی سخنرانی جنجالی فوق چه دستاوردی داشته است.
رقبای نتانیاهو بر روی مسائل اقتصادی، رفاهی و سیاست داخلی تمرکز کرده بودند و در سیاست خارجی موضع خاصی در پیش نگرفتند. آنها بیشتر معترض اقدامات نتانیاهو در افزایش تنش بین دولت اسرائیل و کاخ سفید بودند. اما نتانیاهو با هراس افکنی در خصوص ادعای توطئه‌های داخلی و خارجی بر علیه خود و بخصوص همدستی رقبایش با دولت آمریکا توانست پایگاه اجتماعی راست‌گرایان را به نفع خود بسیج نماید. هشدار به رای‌دهندگان اسرائیلی که چپ‌ها دسته‌دسته عرب‌ها را پای صندوق‌های رای آورده‌اند باعث شد تا وی به نژادپرستی متهم گردد. او پیش از انتخابات نیز اعلام کرد در این شرایط با تشکیل دولت مستقل فلسطینی مخالف است. این اظهارات بعد از انتخابات باعث افزایش نگرانی‌های بین المللی شد. اوباما تصریح کرد که ایده عدم تشکیل دولت فلسطینی را تحمل نخواهد کرد. همچنین دولت آمریکا پالس‌هایی صادر کرد که در صورت عدم تعهد به تشکیل دو دولت ممکن است روابط دو کشور دستخوش تغییراتی گردد. برخی از دولت‌های اروپایی نیز تهدید های مشابهی را ابراز کردند.
حساسیت‌های فوق باعث شد تا نتانیاهو چرخشی در مواضعش انجام داده و اعلام کند که به طرح تشکیل دو دولت در صورت رعایت الزامات پایبند است. همچنین او گفت که از سخنانش برداشت اشتباهی شده و او رویکرد نژادپرستانه ندارد. وی تصریح کرد که همه شهروندان اسرائیلی و از جمله عرب‌ها برایش محترم بوده و از آنها عذرخواهی کرد. عدم پذیرش این معذرت‌خواهی از سوی رهبران اسرائیلی‌های عرب تبار نشان می‌دهد کار نتانیاهو برای جبران دشوار است. آسیب‌ها به همبستگی ملی در اسرائیل و همچنین افزایش تنش اروپا و آمریکا با دولت این کشور باعث شده تا ایده تشکیل دولت ائتلافی طرفداران زیادی در اسرائیل پیدا نماید و توجه روین ریولین رئیس جمهوری اسرائیل را به خود جلب کند.
اما با توجه با موضع سرسختانه هرتزوگ و زیپی لیونی در مخالفت با پیوستن به دولت نتانیاهو چنین امکانی دور از دسترس به نظر می‌رسد. حزب میانه‌رو یش عتید به رهبری یائیر لپید نیز اعلام کرد با حزب لیکود ائتلاف نخواهد کرد. اعراب که در این دوره ۱۴ کرسی کسب کردند نیز پیشاپیش پرهیز خود از پیوستن به هر دولتی در اسرائیل را تصریح کرده بودند.
در این شرایط راه برای تشکیل دولت دست راستی که از دولت قبلی اسرائیل افراطی‌تر است مساعد می شود. حزب لیکود در ائتلاف با احزاب کولانو، خانه یهودی، شاس، اتحاد یهودیت توراتی و اسرائیل خانه ما می‌تواند دولتی که حمایت اکثریت پارلمان اسرائیل را دارد تشکیل دهد. بدین‌ترتیب نتانیاهو برای چهارمین بار نخست وزیر می‌شود.
سنگ اندازی‌های وی در مذاکرات صلح و حمایت از تشکیل شهرک‌های اسرائیلی در کرانه باختری تشن و تشنج را در خاورمیانه افزایش می‌دهد. اما حمایت نسبی اکثریت رای دهندگان اسرائیلی از کسی که علنا در جریان تبلیغات انتخاباتی از مخالفت با تشکیل دولت فلسطینی سخن گفت، نشان می‌دهد مخالفت با صلح و امتناع از پذیرش حقوق فلسطینی‌ها حامیان بیشتری در مردم اسرائیل پیدا کرده است.
این وضعیت شرایط را برای حل مشکل فلسطینی‌ها سخت تر کرده و شکاف بین جامعه جهانی و اسرائیل را افزایش می‌دهد. با توجه به مباحثی که طرح شد تبعات منطقه‌ای و جهانی را می‌توان در محورهای زیر دسته بندی کرد:
فلسطین
تاثیر پیروزی نتانیاهو تاثیر یکسانی بر فلسطینی‌ها ندارد. البته عموم فلسطینی‌ها از انتخاب وی ناخشنود هستند. اما در عین حال مدت‌ها است در نگاه اغلب فلسطینی‌های ساکن غزه و کرانه باختری تفاوتی معنادار بین گروه‌های مختلف اسرائیلی وجود ندارد. اما فتح و دولت خودگردان در کوتاه مدت اتفاق فوق را منفی ارزیابی می‌کند. به نظر آنها وضعیت بن بست در مذاکرات صلح ادامه می‌یاید و آنها ناگزیر اقدامات یکجانبه برای تشکیل دولت فلسطین و محکومیت اسرائیل و بخصوص نتانیاهو در دادگاه بین‌المللی لاهه را جلو می‌برند. ولی آنها در میان مدت امیدوار هستند افزایش اختلافات بین غرب و نتیانیاهو زمینه را برای جلو بردن طرح شناسایی یک طرفه دولت فلسطین در سازمان ملل مساعد سازد. اما گروه‌های تندرو و معتقد به مواجهه خشونت آمیز با اسرائیل چون حماس و جهاد اسلامی از انتخاب مجدد نتانیاهو خوشحال هستند تا رویکرد تهاجمی خود را ترویج نمایند.
عربستان سعودی و متحدان عربی‌اش
اگر چه اسرائیل در حال حاضر اولویت عربستان، امارات متحده عربی، مصر، بحرین و کویت در سیاست خارجی نیست. اما از این انتخاب ناخرسند هستند. آنها مدافع راه افتادن قطار مذاکرات صلح هستند و نیتانیاهو را مانع این اتفاق بشمار می‌آورند. برخی از مقامات سعودی پیروزی نیتانیاهو را از چشم جمهوری اسلامی می‌بینند. آنها ترجیح می‌دادند جریان‌های چپ اسرائیل رای می‌آوردند.
آمریکا
در شکاف گسترده کنونی موجود در هیات حاکمه آمریکا، پیروزی نتانیاهو واکنش‌های متفاوتی در بر دارد. اوباما و دمکرات‌های میانه و چپ عمیقا از این اتفاق ناراحت شدند. آنها ترجیح می‌دادند جناج رقیب پیروز می‌گشت. اما جمهوری‌خواه‌ها خوشحال بوده و این اتفاق را برای بهبود موقعیت خود در عرصه سیاسی آمریکا فرصت به حساب می‌آورند.
ایران
جمهوری اسلامی پیروزی نتانیاهو را اتفاق مثبتی ارزیابی می‌کند. در این خصوص بین اصول‌گرایان و مدافعان دولت اعتدال اتفاق نظر وجود دارد. رویکرد افراطی نتانیاهو ابزار مناسبی برای حکومت است تا سیاست مقابله با اسرائیل و به رسمیت نشناختن آن را توجیه نماید. همچنین تاثیر موضع سرسختانه نتانیاهو در ممانعت از صلح دیگر مزیت برای جمهوری اسلامی است که با فرمول تشکیل دو دولت مخالفت است.
اروپا
دولت‌های اروپایی در مجموع پیروزی نتانیاهو و قوت گرفتن مخالفت با راه حل تشکیل دو دولت را رویداد منفی ارزیابی می‌کنند. آنها تمایل دارند اولویت بیشتری در جامعه جهانی به حل مشکل فلسطینی‌ها داده شود. در صورت استنکاف دولت اسرائیل از میانجی‌گری اروپا در مذاکرات صلح اسرائیل- فلسطین این امکان قوت می‌یابد که دولت‌های اروپایی بیشتری دولت فلسطین را به صورت یکجانبه به رسمیت بشناسند.
در مجموع انتخاب نتانیاهو رویداد مثبتی [برای مجموعه‌های نبود وتنش و تشنج در منطقه را افزایش می دهد. اما از آنجاییکه وی منتخب مردم اسرائیل است و رویکرد افراطی وی مورد تایید اکثریت رای دهندگان اسرائیلی قرار گرفته است، لذا بخشی از مشکل صلح و افزایش شهرک نشین‌های اسرائیلی در کرانه باختری و افزایش محدودیت‌های فلسطینی‌ها در بیت المقدس شرقی به جای آنکه ناشی از اراده نتانیاهو یا حزب لیکود و متحدانش باشد، به اکثریت رای دهندگان اسرائیلی و تمایلات سیاسی و ملاحظات امنیتی آنها بر می گردد. این وضعیت مواجهه فلسطین و اسرائیل و صلح خاور میانه را پیچیده‌تر می‌کند. همچنین ضرورت تغییر در دیدگاه شهروندان اسرائیلی را بازتاب می‌دهد که به نوبه خود نیازمند کاهش فعالیت‌های حماس و گروه‌های معتقد به مواجهه خشونت آمیز با اسرائیل است.
