خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز از راه دور و با قلبی نزدیک به شما سلام می‌کنم. این مطلب به قوام السلطنه (میرزا احمد خان دبیر حضور) اشاره دارد، یکی از مهم‌ترین رجال سیاسی تاریخ معاصر که البته به اندازه اهمیتش هم محل مناقشه‌است. واکاوی سایه روشن‌های زندگی سیاسی او در صلاحیت من نیست.

آنچه در این بحث برجسته شده، نامه‌های رَد و بدَل شده میان محمدرضا شاه پهلوی و قوام‌ السلطنه است که از مهم‌ترین اسناد تاریخ سیاسی ایران محسوب می‌شوند. به مضمون نامه‌ها وقتی پی‌می‌بریم که با وقایع اتفاقیه زمانهِ قوام، اندکی هم شده، آشنا باشیم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

احمد قوام (۱۲۵۶ – ۱۳۳۴) ملقب به قوام‌ السلطنه، سیاستمدار ایرانیِ پایان دوران قاجار و روزگار پهلوی بود که پنج بار نخست‌وزیر ایران شد. دو بار در زمان حکومت احمدشاه و سه بار در زمان حکومت محمدرضا پهلوی. قیام کلنل محمدتقی‌خان پسیان در خراسان در سال ۱۳۰۰ و غائلهٔ آذربایجان در سال ۱۳۲۵ در دوران نخست‌وزیری قوام رخ داد. او در زمان قاجار لقب قوام‌ السلطنه یافت و محمدرضا شاه هم به او لقب حضرت اشرف را داد که پس از بروز اختلاف نظر میان این دو، این لقب پس گرفته شده و سپس دوباره اعطا شد. القاب قدیمی‌تر او عبارت‌اند از منشی حضور، دبیر حضور و وزیر حضور. از جمله فعالیت‌های مهم قوام السلطنه نگارش فرمان مشروطیت و نقش او در جریان فرقه دموکرات آذربایجان و خروج نیروهای شوروی از ایران در ۱۳۲۵ و نیز قیام سی تیر در سال ۱۳۳۱ بود. قوام‌ السلطنه قبل از مشروطیت دو بار رئیس‌دفتر اختصاصی دو صدراعظم شد و مدتی هم ریاست دفتر مخصوص مظفرالدین‌شاه را عهده‌دار بود. وی در ۴۰ سال، ۲۴ دفعه وزارت امور خارجه را عهده‌دار بود،