دکتر حسن بلوری :

چکیده:

زمان چیست و چگونه به دنیا آمد؟ پرسشی که ذهن انسان را از دیرباز تاکنون به‌‌ خود مشغول کرده است. زمان برای دانش فلسفه یک مؤلفه‌ی اساسی به‌حساب می‌آید و فیلسوفان بسیاری از دوران مصر باستان، هند،، اینکاها و یونان قدیم تا عصر حاضر به آن پرداخته و می‌پردازند……………………. مقوله‌ی زمان سخت با تجارب روزمره‌ی ما گره‌خورده است. برای مثال، ما پروسه‌‌‌ی حیات را بازگشت‌ناپذیر و یک‌سویه‌ شاهدیم. آیا این به‌معنای وجود زمان، یک‌سویه و جهت‌دار بودن آن است؟ حواس ما یک چنان حالتی‌ را به ما القاء می‌کنند: در شکلِ زمانِ مطلق و جاری شدن یک‌نواخت آن. حالتی که ذکریای رازی و هفتصد سال بعد از او نیوتن آن را با چنان مشخصاتی توصیف نموده‌‌ و سپس کانت آن را نه تنها مطلق بلکه آپریوری، پیشاتجربی، نیز دانسته است. چنین برداشت‌هائی از مقوله‌ی زمان بسیار ساده و در نهایت نادرست و نیازمند تجدید نظر است. برای این منظور لازم است مقوله‌ی زمان را مستقل از حواس بررسی نمود. این امرِ فوق‌العاده مهم با یاری علم فیزیک حاضر عملی می‌باشد. ما از این طریق درمی‌یابیم که باور به زمان مطلق از اساس نادرست است؛ مضافا این‌که الزامی هم برای تصور یک‌سویه بودن آن نیست. از نگاه قوانین پایه‌ای این علم، زمان مطلق و یک‌سویه بودن آن، هرچند در مغایرت با برداشت حسی ما، عینیت ندارند. آیا زمان و جهتِ زمان تنها یک توهم است؟ توهم وجود زمان، توهم تفکیک آن به گذشته، حال و آینده؟^۱   

ادامه مطلب