همنشین بهار :
خانم‌ها و آقایان محترم، خواهران و برادران عزیز، دوستان دانشور و فرهنگ‌ورز، سلام بر شما.
در مباحث پیشین، معاهده فینکنشتاین، قرارداد مُجمَل، عهدنامهٔ مُفَصّل، عهدنامهٔ گلستان، معاهده ترکمانچای، قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)، قرارداد ارزنه‌الروم، معاهده پاریس (Treaty of Paris (1857 ، و قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید Goldsmid Arbitration اشاره شد، که بصورت مقاله، فایل صوتی و ویدئو، در سایت خودم موجود است.
در این قسمت به پیمان آخال(آخال تِّکه) 1881 Treaty of Akhal می‌پردازم که در پی تصاحب گستره ترکستان و بخش خاوری دریای خزر توسط نیروهای تزاری، به تاریخ ۲۳ آذر ۱۲۶۰خورشیدی/ ۱۴ دسامبر ۱۸۸۱ میلادی در تهران، منعقد گشت. قرارداد تاسف‌آوری که در دوران قاجاریه(زمان ناصرالدین شاه)، از سوی امپراتوری روسیه بر ایران تحمیل شد.
در بخشهای پیش اشاره شد که روس‌ها برای تسلط به متصرفات انگلیس در هندوستان، به هِرات که در حقیقت دروازه هند بود، چشم داشتند. آسان‌ترین راه عبور دولت روسیه جهت رسیدن به پشت دروازه هِرات، دراختیارگرفتن نواحی شرقی دریای خزر و سرکوب ترکمن‌های آخال تِّکه بود و با اینکه یکی دوبار در مصاف با آنان شکست خورد، از آن دست برنداشت.
آخال تِّکه، نامی است که در گذشته – در سال‌های ۱۸۸۲ـ۱۸۹۰ میلادی – بر شهرستانی از استان ماوراء خزر اطلاق می‌شد و هم‌اکنون قسمتی از آن معروف به عشق‌آباد، مرکز کشور ترکمنستان است. آخال اسم محل و تِّکه نام قبیله ترکمن ساکن در این سرزمین است.
…
لشکرکشی روسیه در بخشهای شرقی دریای خزر با منافع ایران تضاد داشت و در زمان صدارت میرزا حسین‌خان سپهسالار، مخصوصاً در سال‌های ۱۸۷۹ و ۱۸۸۰ به آن اعتراض شد اما روسیه اعتنا نکرد و نه تنها به هِرات، بلکه به مرو هم چشم داشت.
مَرو از شهرهای باستانی ایرانیان بود که ویرانه‌های آن امروزه در انتهای جنوبی بیابان قره قوم و به فاصلهٔ نود مایلی شمال شرقی سرخس واقع است.
…
چنگ‌اندازی روسیه به مرزهای شرقی ایران به دنبال شکست ایران در مرو از سال ۱۸۷۳میلادی آغاز شد و در سال‌های بعد ادامه یافت. روس‌ها توجیه می‌کردند تصرف مرو و آخال از سوی آنها، ایران را از تجاوزات ترکمانان ایل تِّکه بخصوص، نجات می‌داد. حال آنکه این تعدیات محلی سال‌های بعد حتی بعد از قتل ناصرالدین شاه، نیز ادامه داشت و دولت روسیه هیچ اقدامی، به منظور پیشگیری از آن به عمل نیاورد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
