سپیده حجامی :
دادگاه مردمی آبان در روزهای ۱۹ الی ۲۴ آبان ۱۴۰۰ در لندن برگزار شد. این دادگاه از سوی سه سازمان «عدالت برای ایرانیان»، «حقوق بشر ایران» و «با هم علیه اعدام» سازماندهی شده بود.
در ۱۱ می ۱۹۶۷ یک دادگاه جهانی به ابتکار و ریاست «برتراند راسل»، فیلسوف و ریاضیدان انگلیسی، در شهر استکهلم سوئد، برای محاکمه مقامات دولت آمریکا در جنگ با ویتنام، تشکیل شد.
این دادگاه، پس از ۹ روز رسیدگی، چند تن از مقامات دولت وقت آمریکا را که بدون ضرورت منطقی به جنگ ویتنام ادامه می‌دادند، مجرم جنگی شناخت. از آن پس بارها از این ابتکار راسل استفاده شد و دادگاه‌های مردمی بسیاری از این دست تشکیل شد. رأی این دادگاه‌ها جنبه نمادین دارد.
دادگاه بین المللی مردمی آبان، یکی از اینگونه دادگاه ها است که علاوه بر موافقان، متأسفانه، مخالفان و حواشی فراوانی به شرح زیر نیز بهمراه داشته است.
- تعداد زیادی از شاهدان در این دادگاه برای بار اول به صورت رسمی در بارهء تجربه و مشاهدات خود صحبت کردند. این کار، و بیان واقعیت‌ها، به سایر خانواده‌ها و شاهدین جسارت و شجاعت می‌دهد که آنها هم پا به میدان گذاشته و از آنچه دیده و شنیده‌اند، بگویند.
- یکی از مشکلات جامعهء ایران وجود حکومتی فاسد و سر تا پا دروغ است که با مهره‌هایی همچون جواد ظریف در مسند وزارت امور خارجه بر روی واقعیت‌های جاری ایران پرده می‌کشد و اجازه نمی‌دهد صدای واقعی ایران به گوش جهان برسد. یکی از مزایای چنین دادگاهی آن است که صدای قربانیان را به گوش جهانیان می‌رساند. این یک نیاز مبرم جامعهء امروز ایران است؛ فراموش نکنیم که اگر مردم جهان صدای مردم ایران را بشنوند، خود می‌توانند اهرم فشاری باشند بر روی سیاستمداران کشورهاشان تا دست از مماشات با حکومت اسلامی بردارند.
- گرچه رای این دادگاه نمادین است اما اگر «جنایت علیه بشریت» توسط این دادگاه ثابت شود این حکم قابل ارائه به مجامع و دادگاه‌های بین المللی رسمی نیز هست و بدین وسیله می‌توان عاملان و آمران جنایت آبان 98 را مورد تعقیب قضایی قرار داد و یک قدم به محاکمه آنها نزدیک‌تر شد.
- ایرانیان در سال 2007 برای اولین بار دادگاه مردمی را تجربه کردند آن دادگاه برای بیان واقعیت‌ها و شهادت شهود دربارهء جنایات دههء 60 خورشیدی در ایران تشکیل شد که بازتاب گسترده‌ای در سطح بین‌المللی داشت، چه بسا آن دادگاه مردمی باعث شده افکار عمومی و اذهان جهانیان با کشتار و جنایات رژیم اسلامی در دههء 60 آشنا شود و در ادامه، بواسطهء همان روشنگری، مقامات قضایی در سوئد برای بازداشت و محاکمه «حمید نوری»، یکی از عاملان جنایت در حکومت اسلامی، با ایرانیان همراهی و همکاری کردند. دادگاه بین‌المللی مردمی آبان هم آغازی برای محاکمه رسمی عاملان و آمران قتل عام آبان 98 است و راهی‌ست برای رسیدن به عدالت و دادخواهی، اما این دادگاه معایب و حاشیه‌هایی هم داشت.
اما:
- دادگاه فرا حزبی، فرا قومی و فراجناحی نبود. عدم مدیریت حواشی، یکی از معایب این دادگاه بود. به عنوان نمونه، اخراج افرادی که پرچم شیر و خورشید نشان در دست داشتند باعث شد نتیجه و روند مثبت این دادگاه تحت الشعاع این اتفاق قرار گیرد.
- در بخش هایی از جریان دادگاه، عدم همکاری دادگاه با سازمان‌ها و نهادهایی که مدارک و مستندات بسیاری دربارهء آبان در اختیار داشتند مشاهده شد.
- تقلیل تعداد کشته شدگان آبان در این دادگاه یکی از نکاتی بود که اعتراض افراد بسیاری را در پی داشت و چه بسا اگر همکاری دست‌اندرکاران این دادگاه با سازمان‌ها و نهادهایی که در بند فوق به آن اشاره شد، با مدیریت و درایت بیشتری صورت می‌گرفت، بخش بزرگی از این حواشی به وجود نمی‌آمد.
در نهایت، بار مثبت و مزایای این دادگاه نسبت به نکات منفی و معایب آن سنگین‌تر است، و واکنش‌های مقامات حکومت اسلامی در مخالفت با ادامهء آن خود نشان از تاثیرگذاری این دست دادگاه‌ها دارد.
امید که به زودی در یک دادگاه رسمی تمامی عاملان و آمران جنایات 43 سالهء حکومت دیکتاتور و خون‌ریز اسلامی محاکمه شوند.
