محمد حسین یحیایی :

اسلامی ایران با ترکیه همواره با افت و خیز روبرو بوده، گاهی سطح روابط بهبود پیدا می کند و حجم تجاری دو کشور بالا می رود و گاهی دیگر به تیرگی می گراید و تبلیغات از دو سو آغاز می شود و نشان می دهد که روابط دو کشور به رخداد های پیرامونی و جهانی بستگی دارد و از ثبات دائمی برخوردار نیست، هرچند ترکیه در هنگام تحریم های شدید ایران از سوی ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگر کشور ها به یاری ایران شتافته و کالا های ضروری را در اختیار ایران گذاشته است ولی هر دو کشور به هم با شک و تردید نگاه می کنند و نزدیک می شوند و تلاش می ورزند که روابط محتاطانه ای باهم داشته باشند.

ایران و ترکیه خود را قدرت منطقه ای می پندارند و سال ها است که در رقابت باهم به پیش می روند. هر چند ترکیه نظم اقتصادی بهتری دارد ولی هر دو کشور با بحران شدید اقتصادی از جمله تورم و بیکاری روبرو هستند، هر دو کشور با این اقتصاد بحران زده در خارج از مرز های خود فعالیت نظامی دارند، ترکیه در سوریه و عراق مداخلات مستقیم نظامی دارد و ایران هم با حمایت از جبهه مقاومت نیرو های خود را در سوریه و عراق ( نیروی قدس سپاه ) متمرکز کرده، به نیرو های نیابتی خود در منطقه کمک های مالی و آموزش های نظامی می دهد. هر دو کشور در این مناطق گاهی در مقابل همدیگر قرار می گیرند و از گروه های متمایل بخود حمایت می کنند. در اقلیم کردستان ( عراق ) ترکیه از حزب دمکرات کردستان و ایران از جبهه میهنی کردستان و در سوریه هم ایران از نیرو های حکومتی « بشار اسد » و ترکیه از مخالفین اسد حمایت می کند ولی هر دو کشور با سکوت از کنارهم می گذرند و اختلافات روز افزون خود را پنهان می کنند.

ایران با ترکیه 535 کیلومتر مرز مشترک دارد که ترکیه 70 کیلومتر آن را برای پیشگیری از نفوذ کماندو های کورد و قاچاق کالا و انسان با دیواری به قطر 2 متر و به ارتفاع 3 متر مسدود کرده است، ترکیه به آدم ربایی های ایران از خاک ترکیه اعتراض دارد و در سال های اخیر نه تنها حجم تجاری که بین دو کشور قرار بود به 30 میلیارد دلار برسد افزایشی صورت نگرفته بلکه در سال های اخیر کاهش هم نشان می دهد. ایران حتی قادر به تامین گاز مصرفی ترکیه در فصل سرما نیست و تعهدات خود را اجرایی نمی کند و بار ها مجبور به پرداخت غرامت به ترکیه شده است. ترکیه و ایران با چالش های مهمی در منطقه روبرو هستند، ترکیه با تمام توان نظامی خود در جنوب قفقاز از جمهوری آذربایجان حمایت می کند و در پروژه های مهم اقتصادی و نظامی آن مشارکت دارد و بار ها تکرار کرده است که از گشایش کریدور زنگزور که ترکیه را به باکو و از آنجا به آسیای میانه متصل می کند حمایت و پشتیبانی می کند و رژیم ولایت هم به دفعات گفته است که با تغییر مرز ها مخالف و حتی خط قرمز ما محسوب می شود.

ایران در درون خود با مشکلات فراوانی روبروست از یک سو فاصله بین رژیم و مردم هر روز افزایش پیدا می کند، رژیم نه تنها با مشروعیت بلکه با ناتوانی در اداره جامعه روبرو شده است، از یک سو سرداران سپاه ومزدوران حزب اله را در مناطق گوناگون شکار می کنند و از سوی دیگر از تامین امنیت در درون کشور عاجز شده است تا جائیکه در مراسم های خودی هم مانند حادثه کرمان ( در سالروز مرگ قاسم سلیمانی ) ده ها نفر کشته و زخمی می شوند و رژیم درمانده، همواره سخن از انتقام سخت به میان می آورد و در حمله به منطقه کوهستانی ( کوه سبز ) پاکستان تعدادی زن و کودک را می کشد. رژیم حمله به پاکستان را پاسخ به حملات « جیش العدل » می خواند که در حمله 24 آذرماه به مقر فرماندهی انتظامی سپاه 11 نفر را کشته و تعدادی را مجروح کردند و همزمان به « اربیل » حمله موشکی کرد که گویا یک پایگاه جاسوسی « موساد » در آنجا قرار داشت. هر دو حمله موشکی سپاه به تیرگی روابط بین ایران و دو کشور پاکستان و عراق منجر شد، پاکستان حمله متقابل کرد و اقلیم کردستان هم با تظاهرات میلیونی ایران را به باد انتقاد گرفت، اتاق بازرگانی و صنایع اربیل در اعتراض به موشک پرانی سپاه خواستار تحریم کالا های ایرانی شد که این خواسته ضربات سنگینی به تجارت محدود ایران با دنیای خارج می زند، زیرا حجم تجاری با اقلیم کردستان در حدود 2 میلیارد دلار است، البته این فرصتی برای ترکیه خواهد بود تا حجم تجاری خود را با اقلیم کردستان افزایش دهد. در این میان باید یادآور شد که سپاه با موشک برد بالا ( 1200 کیلومتر ) به خاک سوریه هم حمله کرد تا انتقام حوادث کرمان را از داعش بگیرد!

آنچه مسلم است با خیزش در کشور های عربی ( بهار عربی ) رقابت بین ایران و ترکیه افزایش یافت و در سال های بعد با رخداد های منطقه به اوج رسید و بعد از حمله 7 اکتبر نیرو های حماس به فستیوال موزیک در اسرائیل و مداخله نظامی آن در غزه ابعاد جدید تری یافت. ترکیه که در تلاش بود تا رابطه خود را با اسرائیل بهبود بخشد و رابطه تجاری و سیاسی خود را با آن گسترش دهد دچار سردرگمی شد ولی این بار رابطه تجاری را از رابطه سیاسی جدا کرد. اردوغان بار دیگر وارد میدان شد، اسرائیل را کودک کش، تروریست و جنایتکار نامید و خواستار محاکمه اسرائیل در دیوان کیفری بین المللی شد. از سوی دیگر گروه حماس را آزادی بخش خطاب کرد، در حالی که رابطه تجاری همچنان با اسرائیل ادامه یافت و همچنان دارد و حتا رو به افزایش است. مقامات ترکیه می گویند رابطه تجاری را شرکت های تجاری پیش می برند و جهانی عمل می کنند حتی شرکت های آمریکایی هم در آن سهیمند و آنها کار خود را با شرکت های گوناگون از جمله با شرکت های اسرائیلی پیش می برند.

رژیم ولایت از این رفتار ترکیه ناراضی و خواهان آن است که ترکیه هم با اسرائیل قطع رابطه سیاسی و تجاری کند و آن را خامنه ای به زبان می آورد که کشور های اسلامی حد اقل می توانند رابطه سیاسی و تجاری خود را با اسرائیل قطع کنند، در حالی که ترکیه رابطه سیاسی را با رابطه تجاری از هم جدا می کند و بیشتر به منافع اقتصادی خود می اندیشد. به نظر می رسد رئیسی در دیدار خود در آنکارا با رجب طیب اردوغان از یک سو خواهان گسترش روابط در مقابل اسرائیل خواهد بود و از سوی دیگر خواهان میانجیگری ترکیه باشد تا رابطه خود را با کشور های اروپایی بهبود بخشد، ولی تا روزی که رئیسی و رژیم ولایت در درون کشور در انزوا قرار گرفته و هر روز رابطه مردم با رژیم تیره تر می شود، گشایشی در سیاست خارجی هم مشاهده نخواهد شد.

ترکیه هم اکنون رقابت با ایران را برده و پیش می برد، در جمهوری آذربایجان نفوذ دارد، با عراق رابطه خوبی را همراه با اقتصاد پیش می برد، بزرگترین شریک تجاری اقلیم کردستان محسوب می شود، در شرق ایران با پاکستان رابطه تنگاتنگی دارد و با ارتباط با امارات اسلامی افغانستان تامین امنیت فرودگاه کابل را هم بعهده گرفته است. بنابرین در پیرامون ایران دست برتر را دارد. هرچند ایران تلاش می ورزد از این انزوای سیاسی و اقتصادی نجات یابد ولی ساختار ولایت این اجازه را نمی دهد و هر روز رژیم از ترس فروپاشی به خالص سازی ادامه می دهد و تعداد بیشتری از خودی های دیروز را از قطار رژیم پیاده می کند. رئیسی با دست خالی از آنکارا برخواهد گشت و این تلاش دستآوردی نخواهد داشت زیرا رژیمی که از سوی مردم منفور و غیر قابل اعتماد باشد نمی تواند در سیاست خارجی  موفق و پیروز باشد، از آن رو مطبوعات ترکیه چندان اهمیتی به سفر رئیسی نمی دهند و شاید بر این باورند که رژیم ولایت به پایان کار نزدیک می شود. در آخر باید یادآور شد که بنا به گفته بزرگان سیاست، کشور ها دوست و دشمن همیشگی ندارند ولی منفعت همیشگی دارند که به نظر می رسد ترکیه این سیاست را پیش می برد و اسیر یک ایدوئولوژی کهنه، تاریخ گذشته و ارتجاعی نمی شود و رژیم ولایت قادر به رمز گشایی از این معمای سیاسی نیست زیرا اسیر باور های کهنه و ارتجاعی خود است و فکر می کند امپراتوری شیعه را در جهان خواهد گسترد…

mhyahyai@yahoo.se