عبدالستار دوشوکی :
امروز مؤسسه نوبل اعلام کرد کمیته نوبل نروژ جایزه صلح نوبل را به ماریا کورینا ماچادو، رهبر مخالفان ونزوئلا، اعطا کرده است؛ فردی که یکی از چند صد نامزد این جایزه بود. اعطای جایزه صلح نوبل یا عدم اعطای آن در موارد بسیاری مناقشه‌برانگیز بوده است. نمونه‌های فراوانی از بی‌توجهی به شایسته‌ترین افراد وجود دارد؛ از جمله واتسلاو هاول و مهاتما گاندی. از سوی دیگر، افرادی مانند آدولف هیتلر در سال ۱۹۳۹ با فشار دولت وقت آلمان به عنوان نامزد این جایزه پذیرفته شده بودند. یا ابیه احمد، رئیس‌جمهور اتیوپی، که شش سال پیش برنده جایزه صلح نوبل شد،وی در جنگ تیگره مرتکب جنایات گسترده و نسل‌کشی شد. جالب اینجاست که نروژ روابط بسیار نزدیک و دوستانه‌ای با اتیوپی دارد. همچنین آنگ سان سو چی، رئیس‌جمهور میانمار، که هرگز حاضر نشد نسل‌کشی هولناک علیه روهینگیا را محکوم کند، از جمله برندگان این جایزه بوده است.
نروژ سال‌هاست به عنوان میانجی‌گر، منتقد سرسخت دولت ونزوئلا محسوب می‌شود. در مقابل، روابط بسیار نزدیک و تنگاتنگی با دولت، ارتش و پلیس پاکستان دارد و سالانه میلیون‌ها دلار به این کشور کمک می‌کند. از سوی دیگر، در حالی که جایزه صلح نوبل را به رئیس‌جمهور اتیوپی اعطا می‌کند، آن را از دکتر مهرنگ بلوچ, پزشک زندانی و فعال مدنی صلح‌طلب بلوچ, که از سوی بسیاری از نهادها برای جایزه صلح نوبل ۲۰۲۵ نامزد شده بود، دریغ می‌دارد. این اقدام به‌روشنی رنگ و بوی سیاسی دارد؛ چرا که ظاهراً نروژ نمی‌خواهد روابط خود با ارتش پاکستان را خدشه‌دار کند. فعالان سیاسی بلوچ در نروژ بارها در مقابل پارلمان این کشور تجمعاتی در اعتراض به کشتار مردم بلوچ در پاکستان و در حمایت از دکتر مهرنگ بلوچ برگزار کرده‌اند.
دکتر مهرنگ بلوچ، فارغ‌التحصیل دانشکده پزشکی بولان در کویته، به عنوان یک رهبر صلح‌طلب و چهره شناخته‌شده مدنی بلوچ، سال‌هاست نماد اعتراضات مدنی نه تنها در بلوچستان، بلکه در سراسر پاکستان به شمار می‌رود. او در ماه مارس سال جاری توسط ارتش پاکستان بازداشت و به‌طور غیرقانونی زندانی شد. نهادهای حقوق بشری چون عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، بازداشت وی را نقض آشکار حقوق بشر دانسته‌اند، اما سازمان امنیتی ارتش پاکستان، موسوم به آی‌اِس‌آی، به این انتقادات وقعی نمی‌نهد.
در پاکستان هزاران بلوچ قربانی ناپدیدسازی اجباری توسط ارتش می‌شوند؛ اجساد شکنجه‌شده و مثله‌شده آنان اغلب در خیابان‌ها، بیابان‌ها یا گورهای دسته‌جمعی پیدا می‌شود — از جمله پدر دکتر مهرنگ بلوچ. او در چنین فضایی از سرکوب و ارعاب رشد کرده و همانند بسیاری از زنان شجاع بلوچ، از پیوند دردناک میان تجربه شخصی و ستم اجتماعی، به فعالیت مدنی علیه سرکوب بی‌رحمانه مردم بلوچ روی آورده است. بی‌تردید، او یکی از شایسته‌ترین نامزدهای جایزه صلح نوبل است. در اکتبر ۲۰۲۴، مجله تایم او را در فهرست ۱۰۰ رهبر نوظهور تأثیرگذار جهان قرار داد و در دسامبر همان سال، نامش در فهرست ۱۰۰ زن تأثیرگذار بی‌بی‌سی درج شد.
کمیته نوبل نروژ متشکل از پنج نفر از سیاستمداران بازنشسته حکومتی است که توسط پارلمان نروژ منصوب می‌شوند. این افراد، در واقع بخشی از ساختار حاکم نروژند و هرگز تصمیمی برخلاف منافع کشورشان نمی‌گیرند. نروژ کمک‌های تسلیحاتی قابل توجهی به ارتش و پلیس پاکستان ارائه می‌کند؛ تجهیزاتی که احتمالاً در سرکوب مردم بلوچ به کار می‌رود. با این حال، همین کشور «جایزه صلح» را نیز اعطا می‌کند, جایزه‌ای که هر روز بیشتر ظاهرا رنگ جانبداری سیاسی به خود می‌گیرد.
البته نقش حاکمیت و دولت پادشاهی نروژ در این میان مستقیم نیست، اما پیچیده و ناگفته است. اگر جایزه صلح نوبل واقعاً جهانی و بی‌طرفانه است، پس بعد از بیش از ۱۲۰ سال، وقت آن رسیده که روند گزینش آن از انحصار کمیته پنج‌نفره نروژی خارج شده و به نهادی بین‌المللی و بی‌طرف, شامل برندگان پیشین جایزه صلح نوبل از کشورهای مختلف, سپرده شود تا این جایزه از ابزار سیاسی غیر مستقیم دولت و حاکمیت نروژ بودن فاصله بگیرد.
عبدالستار دوشوکی
مرکز مطالعات بلوچستان – لندن
جمعه، ۱۸ مهر ۱۴۰۴
