در طول نزدیک به هشت سال جنگ داخلی در سوریه، ترکیه بدون در نظر گرفتن هر گونه احتمالات پیش رو وارد جنگ داخلی سوریه شد. اما در نهایت روسیه را در مقابل خود یافت که با مداخله نظامی در سوریه به حمایت از رژیم بشار اسد در مقابل مخالفان آن و گروهک‌های تروریستی فعال در سوریه وارد خاک سوریه شد.
روسیه با اعزام نیروهای نظامی خود به سوریه درصدد مقابله با نیروهای مخالف رژیم اسد بود. به‌عبارتی، ترکیه و روسیه هر دو با حضور در خاک سوریه در مقابل هم قرار گرفتند، چرا که ترکیه با حضور خود در این جنگ نقش مهمی در حمایت از فعالیت‌های گروهک‌های تروریستی داعش و القاعده در خاک سوریه ایفا نمود.
در این بین، ترکیه با سرنگون کردن هواپیمای جنگی “اس یو ۲۴” روسیه که برای مدت زمان کوتاهی وارد حریم هوایی ترکیه در مرز سوریه شده بود، به نوعی موضع خود در قبال روسیه را به نمایش گذاشت. این اقدام ترکیه در عمل نتایج چندان خوبی برای ترکیه در بر نداشته و بلافاصله با تحریم های شدید روسیه مواجه گردید. روسیه علاوه بر اعمال تحریم های شدید اقتصادی علیه ترکیه به طرز تهدید آمیزی کردهای ترکیه را به عنوان یک تهدید در روابط خصوصی خود با دولت ترکیه مورد استفاده قرار داد.
با مداخله نظامی روسیه در سوریه و حمایتش از بشار اسد، ترکیه، روسیه را در مقابل خود یافت
کردهای جنوب ترکیه، سوریه و عراق پاشنه آشیل حکومت ترکیه به شمار می‌آیند. اما مهم‌تر از این‌ها، مسکو به لحاظ تاریخی روابط بسیار نزدیکی با گروه‌های مختلف کردی، به ویژه حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) داشته و همواره به تداوم و حفظ آن اصرار ورزیده است. روابط بین مسکو و کردهای ترکیه موضوع جدیدی نبوده و پیشینه تاریخی آن به دهه ۱۹۷۰ یعنی تشکیل پ‌ک‌ک در ترکیه باز می گردد که تحت حمایتهای روس‌ها تشکیل گردید.
برای نمونه، در پایان سال ۲۰۱۵ روس‌ها شروع به ارسال سلاح‌های بیشتر به کردهای پ‌ک‌ک و از همه مهتر با قرار دادن اطلاعات محرمانه ارتش ترکیه و ژاندارمری مستقر در جنوب ترکیه در اختیار فرماندهان پ‌ک‌ک در حقیقت اقدام نظامی ترکیه علیه هواپیمای روسیه را بی‌پاسخ نگذاشت.
افزایش بی‌حد و حصر شمار تلفات درگیری‌های نظامی بین نیروهای پ‌ک‌ک و ارتش ترکیه بین سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶، مقامات ترکیه را متوجه این حقیقت ساخت که ترکیه برای حفظ تمامیت ارضی خود در مقابل کردهای جنوب ترکیه، سوریه و عراق نیازمند همکاری و برقراری ارتباط مسالمت آمیز با روسیه است.
در همین راستا، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه با سفر به سنت‌پترزبوگ در اوایل ۲۰۱۶ تلاش کرد تا با عذرخواهی از ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به دلیل سرنگون کردن هواپیمای روسی قدمی در راستای کاهش تنش میان دو کشور برداشته و نفش خود را در عادی‌سازی دوباره روابط بین ترکیه و روسیه به نحو ممکن ایفا بکند.
پس از دیدار تاریخی اردوغان و پوتین در سنت پترزبورگ، به نظر می‌رسد که روسیه از تهدید استفاده از کردها در عادی‌سازی روابط خود با ترکیه کاسته است. روسیه پیشتر از کردها به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر حکومت ترکیه با هدف مقابله با حمایتهای ترکیه از گروهک‌های تروریستی مستقر در سوریه استفاده می کرد.
علاوه بر این، روسیه همواره مخالف جاه طلبی‌های اردوغان در خصوص تشکیل ترکیه جدید و رهبری کشورهای مسلمان و نفوذ بیش از پیش آن در منطقه خاورمیانه بوده و در سال های اخیر از کردهای ترکیه به عنوان عامل فشار بر ترکیه جهت مقابله با سیاست های بلند مدت آن بهره برده است.
به همین منظور طی یکی دو سال اخیر با متقاعد ساختن مقامات ترکیه برای حمایت از برنامه‌های صلح روسیه در راستای کاهش تداوم جنگ سوریه، از حمایتهای همه جانبه خود از پ‌ک‌ک کاسته است.
در حال حاضر اگرچه ترکیه همچنان در مناطق شمال کشور سوریه قرار داشته و به حضور خود در آن و حمایت از مخالفان بشار اسد در این مناطق به‌ویژه در ادلب ادامه می‌دهد، اما حضور ترکیه و نقش پر رنگ آن در سوریه پس از دیدار روسای جمهور دو کشور به هیچ عنوان قابل مقایسه با اقدامات ترکیه در سوریه قبل از ۲۰۱۵ نیست.
در همین راستا، نقش ایران نیز بسیار حائز اهمیت بوده است. ترکیه پس از تنش منطقه‌ای بوجود آمده در نتیجه بحران سوریه روابط خود با ایران را بیش از پیش افزایش داده و به نحوی تلاش نمود تا در سایه همکاری‌های خود با روسیه به ایران نزدیک‌تر بشود.
مهمترین پیش‌شرط روابط بین روسیه،ایران و ترکیه، مقابله با کردهای مسلح بوده است
مهمترین پیش شرط مطرح شده در جهت ارتقای روابط بین دو کشور، بحث ضرورت همکاری در مبارزه مشترک علیه کردهای مسلح پ‌ک‌ک در ترکیه، پژاک در ایران و نیز کردهای فعال در داخل مرزهای سوریه بود که همواره جدی‌ترین تهدید علیه امنیت دو کشور تلقی می‌شوند. صرف نظر از میزان موفقیت طرفین، نشست‌های سه جانبه اخیر بین روسیه، ایران و ترکیه بر سر حل بحران داخلی سوریه در عفرین و ادلب زمینه‌های همکاری و نزدیکی بیش از پیش ترکیه به ایران را فراهم ساخته است.
در هر صورت، به نظر می‌رسد که تضعیف بیش از پیش موضع ترکیه در منطقه در نتیجه اعمال سیاست تهدید ترکیه با کردها توسط روسیه مهمترین عاملی است که حضور ترکیه در جنگ سوریه را کم رنگ‌تر کرده است. بنابراین، در حال حاضر ادامه حضور ترکیه در شمال سوریه تنها و تنها مبتنی بر سیاست‌های منطقه‌ای روسیه و نیز در چارچوب توافقات صورت گرفته بین روسیه، ایران و ترکیه در خصوص سوریه است.
بیشتر بخوانید:
