جلال ایجادی :

توسعه یک اقتصاد غیرکربنی نیاز جهان ماست و این امر به اراده همه کشورها وابسته است. در کشورهای ثروتمند روند تغییر در ذهن و در اقتصاد آغاز شده است. این تحول باید همه جانبه و جهانی باشد. چالش زیستبوم، چالش بزرگ بشریت است. کشورهای مرفه باید تجربه علمی و اقتصادی خود را انتقال دهند و به کمک کشورهای فقیر بیایند.

خسارت های کلان برای کشورهای فقیر

براساس ارزیابی سازمان ملل کشورهای فقیر دارای تولید گازهای گلخانه ای بسیار کمی هستند ولی از گرمایش زمین که توسط کشورهای ثروتمند تولید میشود بسیار رنج می برند. براساس همین ارزیابی کشورهای فقیر هر ساله نیازمند مبلغی بین 197 تا 355 میلیارد یورو برای سرمایه گذاری هستند. آسیب های کلانی ناشی از توفانها، بیابانزایی ها، آتش سوزی ها، سیلابها، تخریب کشاورزی فراوان هستند. یکی از تصمیم های کنفرانس کاپ 28 ایجاد یک صندوق مالی است تا کشورهای ثروتمند کمک های مالی خود را به آن واریز نمایند. شرکت انرژیهای تجدیدپذیر «ماسدار» وابسته به گروه نفتی امارات متحده عربی میزان 100 میلیون به این صندوق واریز نموده است. البته این مبلغ یک اقدام بازاریابی و تبلیغاتی است، به امید آنکه قراردادهای کلان با کشورهای دنیا به درآمدهای هنگقتی بیانجامد. آلمان و فرانسه نیز همین مبلغ را در نظر گرفتند. انگلستان 50 میلیون، آمریکا 17.5 میلیون و ژاپن 10 میلیون به صندوق واریز می کنند. این پولها نسبت به نیاز مالی سالانه کشورهای فقیر خیلی فاصله دارند. ولی چرا هزینه های کشورهای فقیر بالاست؟

این کشورها خود منبع اصلی انتشار گازهای گلخانه ای نیستند ولی خسارت ناشی از گرمایش هنکفت است. براساس گزارش سازمان ملل تعداد 55 اقتصاد کشورهای فقیر از سال 2000 تا کنون بیش از 500 میلیارد دلار خسارت دیده اند. بعنوان نمونه پاکستان فقط یک درصد گاز گلخانه ای را منتشر می کند. اما همین کشور به لحاظ آب شدن یخچالهای طبیعی و سرازیر شدن سیلابها، تعداد 800.000 خانه مسکونی را از دست داده و 33 میلیون جمعیت مربوطه را به نقاط مختلف کوچ داده است. این ویرانی ها 15 میلیارد دلار هزینه برداشته است و این وضع ناهنجار بیماری هایی مانند میگرن و تب و بیماری چشم نزد مردم فقیر را بطور وسیع رشد داده است. بنگلادش با بالا آمدن آب اقیانوس 20 درصد زمین خود را از دست خواهد داد و به این ترتیب 30 درصد از محصولات کشاورزی خود را از دست خواهد داد و تعداد مهاجران اقلیمی آن تا سال 2050 تعداد 50 میلیون خواهد بود. کل آفریقا فقط 4 درصد کل گازهای گلخانه ای جهان را تولید می کند ولی جمعیت آفریقا باید هزینه بسیار بالایی را بدهد زیرا ویرانگری ها بیشمارند. اگر بر پایه یک فرضیه درجه گرمایش به 3 درجه برسد، آفریقا باید بیش از 14 میلیارد دلار هزینه بدهد. با توجه به حرارت زمین و تخریب زمین های کشت، در آفریقا میزان 16 میلیارد دلار سرمایه گذاری باید صورت گیرد تا میلیونها انسان از فقر نجات یابند.

کمک دولت های ثروتمند برای این بودجه های کلان کافی نیست. دو اقتصادان فرانسوی، گابریل زوکمان و استر دوفلو پیشنهاد می کنند که کشورهایی که قرارداد کاپ 28 را در سال 2023 امضا می کنند متعهد بشوند تا یک مدل مالیاتی جهانی را بوجود آورند. آنها می گویند شرکت های چند میلیتی باید حداقل 15 درصد از سود خود را به مبارزه علیه گرمایش در جهان اختصاص دهند. (منبع «ماریان» 13 دسامبر2023). البته این پیشنهاد اقتصادانان فرانسوی جالب است ولی متاسفانه شرکت های چند ملیتی آنرا نمی پذیرند. هیچ اجبار حقوقی بین المللی وجود ندارد که این شرکت ها خود را مجبور بدانند.

هجوم نفت خواران علیه کنفرانس کاپ 28

        نهاد «هیئت بین دولتی تغییرات آب و هوایی» که در سال 1988 بوجود آمد و دربرگیرنده دانشمندان و متخصصان کشورهای عضو سازمان ملل متحد است، بویژه در گزارش های علمی خود تمام تغییرات آب و هوای جهان را منتشر میکند. این بررسی های علمی قابل دسترس برای همه کشورها و پایه تصمیم های سازمان ملل و کنفرانس کاپ می باشد. این نهاد علمی اعلام نموده که تا سال 2050 میلادی ذغال سنگ 95 درصد، نفت 60 درصد و گاز 45 درصد باید کاهش یابد تا میزان گرمایش از 1.5 درصد بالاتر نرود. این هدف در صورتی تحقق می یابد که واقعن انرژی پاک فعالانه گسترش یابد و انرژی فسیلی بطور جدی کاهش یابد. در برابر این بررسی علمی و تاکید بر تغییر ساختار سوختی، شرکت های نفتی و کشورهای تولید کننده، می گویند نباید تولید انرژی فسیلی را کاهش داد، بلکه باید شیوه «بازیافت و ذخیره کربن» را در دستور قرار داد. این تکنیک به این ترتیب است که باید گازهای دیوکسیدکربن را از نفت و گاز جدا ساخت و آنها را ذخیره نمود و سپس مواد سوختی منزه را استفاده نمود. بنابرگفته متخصصان این تکنیک کارساز نیست و فقط می تواند یک درصد جداسازی کند. بنابراین خوشبینی کارتل های نفتی با واقعیت بسیار فاصله دارد. آنها آزادی کامل برای انتشار گازهای گلخانه ای را می خواهند.

در واقع ما در برابر دو منطق متضاد قرارداریم : منطق کارتل های نفتی و ادامه مصرف سوخت فسیلی با شدت تمام از یکسو و از سوی دیگر خواست متخصصان و فعالان محیط زیست مبنی ضرورت خروج از مصرف مواد فسیلی هر چه سریعتر. کنفرانس کاپ 28 در این تضاد قرار دارد و تنها تناسب قوا میان نفتخواران و دانشمندان اقلیمی است که تصمیم ها را جهت خواهد داد. در واقع تمام کارتلهای نفتی و دولت هایی مانند چین و روسیه و عربستان و هند و ایران و قطر و امارات متحده عربی و عراق و غیره با قاطعیت مخالف خروج از انرژی های فسیلی هستند. برای نمونه «سازمان صادرکنندگان نفت» (اوپپ) در یک اعلامیه رسمی بتاریخ 8 دسامبر 2023 دبیرکل این سازمان به 13 کشور عضو خود حاضر در کنفرانس کاپ 28 آشکارا پیام داده و خواستار طرد هرگونه پیشنهاد علیه انرژی فسیلی شده است. افزون برآن این اعلامیه از کشورهای نفتی دیگر مانند روسیه و مکزیک و آذربایجان و مالزی نیز خواسته تا در دفاع از انرژی فسیلی همگام و متحد باشند. این سیاست یک استراتژی جنگی تبلیغاتی علیه بهبود زیست محیطی جهان است.

تمام کارتل های نفتی برای سودجوئی بیشتر تحلیل علمی را وارونه نشان می دهند. گرمایش زمین افسانه نیست. امروز دانشمندان جهان و متخصصان سازمان ملل در باره گرمایش خطرناک زمین توافق دارند. از یک صدسال پیش بخاطر فعالیت تولیدی انسان و مصرف مواد فسیلی تعادل آب و هوا بهم خورده است. عامل اصلی ویرانگری اقلیم زمین، گازهای ناشی از نفت و گاز و ذغال سنگ است. البته تخریب جنگل ها و خشک شدن رودها و دریاچه ها و آتش سوزی ها، نیز وضع اقلیمی را وخیم تر کرده است. به این تابلو نگاه کنید گرمایش زمین واقعیت جهان ماست.  

در چهل سال اخیر بیش از پیش تابستانهای گرم داریم. در تابلوی پائین ماه ژوئیه بیش از پیش گرم تر شده است. در چهل سال اخیر ماه ژوئیه 2023 گرمترین ماه ژوئیه بوده است. این تغییرات اتفاقی نیست. دانشمندان رابطه این پدیده ها را با سوخت کربنی نشان داده اند.

در برابر این واقعیت نگران کننده، غولهای نفتی با حمایت دولت های رانت خوار و عوامل لابیگری، استراتژی مانیپولاسیون را سازماندهی کرده اند و کارزار بزرگی علیه سیاست محیط زیستی سامان داده اند. کنفرانس کاپ 28 زمان تعرض و دروغپردازی این کارتلهای نفتی است. دانشمندان اقلیم جهانی می دانند که خروج از مدل سوخت کنونی نیازمند برنامه ریزی و سرمایه گذاری سنگین است. ولی مبلغان اقتصاد کربنی می گویند طرفداران اقتصاد پایدار «درک ذهنی» دارند و واقعیت را نمی شناسند. این مبلغان در پی اغتشاش افکار عمومی هستند و تلاش می کنند انواع و اقسام موانع را بوجود آورند. ما می دانیم که جهان نیازمند یک اقتصاد شکوفاست تا مردمان بتوانند رفاه داشته باشند. این رفاه تناقضی با توسعه اقتصادی متکی بر انرژی های پاک ندارد. اقتصاد بازار و آزاد با اقتصاد پایدار سرسازگاری دارد.

جلال ایجادی

جامعه شناس، دانشگاه فرانسه

    —————————————————–

جلال ایجادی در کتابهای گوناگون در باره جنبش های اجتماعی در جهان و انقلاب های ایران نوشته است. آخرین کتاب او «انقلاب برای گسست، جامعه شناسی انقلاب زن زندگی آزادی»، 330صفحه انتشارات فروغ. این نویسنده تا کنون کتاب «نواندیشان دینی، روشنگری یا تاریک اندیشی»، ۳۱۰ صفحه، نشر مهری، کتاب «جامعه شناسی آسیب‌ها و دگرگونی‌های جامعه ایران»، ۴۰۰ صفحه، انتشارات نشرمهری، کتاب «بررسی تاریخی، هرمنوتیک و جامعه شناسی قرآن»، ۳۸۰ صفحه، و کتاب «اندیشه ورزی‌ها در باره جامعه شناسی، فلسفه، زیستبومگرایی، اقتصاد، فرهنگ، دین، سیاست»، ۷۲۰ صفحه، چاپ نشر مهری، منتشر شده است. جلال ایجادی هر هفته پنج برنامه تلویزیونی در زمینه انقلاب، لائیسیته، دمکراسی، فلسفه، جامعه شناسی و نقد قرآن و اسلام، تهیه و پخش می کند. این برنامه ها را در یوتوب میتوانید مشاهده کنید. ایجادی آخرین اثر خود را بنام «بحران بزرگ زیستبوم جهان و ایران» در ۴۸۰ برگ، انتشارات فروغ، منتشر نمود.