کودتای نوژه و عملیات شاهرخی

 

همنشین بهار :

در گذشته نباید زیست اما به گذشته باید نگریست. به قول ویلیام شکسپیر در نمایشنامه طوفان «گذشته، پیش‌درآمد اکنون است». 
 What’s Past Is Prologue. The Tempest, Act 2, Scene I
خانمها و آقایان محترم، سلام بر شما. این بحث اشاره کوتاهی است به عملیات نقاب [قیام شاهرخی] که بعدها به نام کودتای نوژه معروف شد. درآغاز به دو نکته اشاره کنم.
۱- شرح وقایع Explanation (توصیف و تشریح)، با توجیه و داوری justification یکی نیست. 
۲- نیت من؛ ثبت «امر واقع»، برای مبارزه با فراموشی است نه موضعگیری له یا علیه جریان و فردی. با ادب و فروتنی یادآور می‌شوم که در بند تصویر دیگران از خودم نبوده، به دنبال تأیید عمومی برای طرز تفکر خویش نیستم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ
عملیات نقاب، صورتِ کوتاه‌شدهٔ «نیروی قیام‌کنندهٔ ایران بزرگ» که بعدها به نام کودتای نوژه بر سر زبان‌ها افتاد، اساساً (و نه مطلقاً) حرکتی نظامی بود که سال ۵۹، توسط شماری از افسران ارتش شاهنشاهی ایران و با تمرکز افسران نیروی هوایی، با فرماندهی سپهبد سید سعید مهدیون و سرتیپ آیت محققی طرح‌ریزی شده بود. ایشان را نباید با سپهبد احمدعلی محققی آخرین فرماندهٔ ژاندارمری کل کشور شاهنشاهی اشتباه گرفت. گفته می‌شود در عملیات مزبور غیر نظامیان هم (معدودی در لرستان، بختیاری… و از بلوچ‌ها و عشایر) نقش داشتند. همان ایام روزنامه‌ها نوشتند جمعی از افسران ارتش ایران در قالب گروهی تحت رهبر آخرین نخست‌وزیر قبل از انقلاب، با برنامه قبلی قصد داشتند نظام جمهوری اسلامی را ساقط کنند. کودتاچیان می‌خواستند محل سکونت آیت‌الله خمینی را بمباران کنند. ساختمان مجلس و مراکز رادیو و تلویزیون را بگبرند و شماری از مسؤولان جمهوری اسلامی بازداشت شوند. سپس قرار بود دکتر شاپور بختیار به عنوان نخست‌وزیر موقت معرفی شود. همانطور که گفتم نام این عملیات را «نقاب» گذشته بودند، اما بعداً به کودتای نوژه معروف شد.
سرگرد محمد نوژه، خلبان نیروی هوایی ایران بود که پیش‌تر هواپیمایش در کردستان توسط مخالفان حکومت مورد اصابت قرار گرفته و جان باخته بود. به این خاطر نام پایگاه هوایی شاهرخی که بعد از انقلاب «حّر» نامگذاری شده بود، به پایگاه هوایی نوژه تغییر نام یافت. مرکز فرماندهی کودتا در نزدیکی شهر «کبودرآهنگ» استان همدان بود در پایگاه هوایی شاهرخی (حُر). عملیات مزبور در ۱۸ تیرماه ۱۳۵۹ (۹ ژوئیهٔ ۱۹۸۰) با دستگیری و کشته‌شدن تعدادی از عوامل آن فاش شد.

ادامه مطلب