اَلن فراشون(لوموند)
برگردان:علی شبان
یادداشت مترجم :
پیش از خواندن سرمقاله اَلن فراشون، روزنامه‌نگار پرسابقه و آگاه در امور خاورمیانه که سال‌ها فرستاده ویژه لوموند در ایالات متحده آمریکا بود، نگاهی می افکنیم به تحولاتی که – شاید غیر منتظرانه – در منطقه ی خاورمیانه رخ داده است.
حکومت دینی سعودی قصد دارد «رهبری» خود را در جهان عرب ِ سنی اعمال کند. ریاض با حمایت امارات خلیج فارس و همچنین اسرائیل، متعهد به مهار توسعه طلبی ایران در سرزمین های عربی است.جمهوری اسلامی ایران در راس یک کشور ِ عمدتا شیعه می‌خواهد رهبری اقلیت‌های اسلامی را به عهده بگیرد. جمهوری اسلامی با تکیه بر جوامع شیعی جهان عرب که اغلب آنها را مسلح کرده است،تاثیر تعیین کننده و در عین حال بی ثبات کننده ای در منطقه اعمال می کند.
ولیعهد سعودی محمد بن سلمان، معروف به MBS یک بازی دیپلماتیک را با ترفندهای متعدد اجراء می‌کند : این کشور به چین، رقیب استراتژیک ایالات متحده، برای بازگشایی سفارت خود در ایران متکی است، در حالی که بیش از هر زمان دیگر روی پنتاگون برای تضمین حفاظت از پادشاهی حساب می کند. و به تازگی سربازان دو کشور با هم به مانور دریایی پرداخته اند.و از سوی دیگر ریاض آماده می‌شود تا موشک های قدرتمند چینی را سفارش دهد ! در مسائل «رئال پولتیک» می‌توان نقش ماکیاولی و « استراتژی فرصت طلبی» او را دید.و گذشته از این، او رابطه مبنی بر اعتماد خود را با ولادیمیر پوتین حفظ کرده است.
یکی دیگر از قدرت‌های متوسط منطقه، ترکیه ی رجب طیب اردوغان است که دیپلماسی چند جانبه شده‌ای را از خود نشان می دهد. اردوغان بسته به شرایط گاهی به یکی از ابر قدرت‌ها تکیه می کند. اینجا و آنجا با آمریکا مخالف است، اما قصد خروج از ناتو را ندارد. روابطش را با پوتین تقویت می کند، اما در سوریه و لیبی، اوکراین یا جاهای دیگربا روسیه مخالفت کرده است.
با عقب نشینی نسبی ایالات متحده، میدان عمل زیادی برای قدرت‌های متوسط محلی – چه ترکیه، چه ایران، و نیز عربستان سعودی یا اسرائیل باز شده است.و حتی بیش از آمریکایی ها و روس ها، چینی‌ها با مماشات در خلیج فارس علاقه نشان می‌دهند : آنها وارد کنندگان اصلی هیدرو کربن ها از ایران و عربستان سعودی هستند. و به همین خاطر است که اختلاف بین ایران و عربستان امنیت انرژی چین را تهدید می کند.
ایران ممکن است به برنامه ی هسته ای خود ادامه دهد و در نتیجه شرایط توافق وین را که در سال ۲۰۱۵ و در زمان اوباما امضاء شد، زیر پا بگذارد.اما آمریکا، حتی در دوره ی اعتراضات مردم ایران و کشته شدن صدها نفر و دستگیری هزاران معترض، به تلاش خود برای جلوگیری از به اصطلاح اتمی شدن ایران و مذاکره با جمهوری اسلامی ادامه داده است. ولی هیچ‌کس در میان مذاکره کنندگان نمی‌خواهد رسما شکست مذاکرات انجام شده از زمان بر سر کار آمدن جوبایدن را بپذیرد.آنها هنوز به امید نجات مصالحه ای که توسط سَلَف ِ وی – دونالد ترامپ- خاتمه یافته تلقی شده بود، هستند.
نشست سران اتحادیه عرب که به تازگی در جده با حضور بشار اسد برگزلر شد، برای اولین باردر دوازده سال گذشته، پروژه بازسازی منطقه ای به رهبری ولیعهد سعودی، محمد بن سلمان -MBS- را برجسته کرده است.بشار اسد جایگاه خود در صحنه ی دیپلماسی عرب را باز یافته است.او در نوامبر ۲۰۱۱ به دلیل نقشی که در سرکوب خونین قیام سوریه داشت، از این سازمان اخراج شده بود. و طی دوازده سال بعد، جنایتی که رژیم اسد و متحدانش مرتکب شدند، حاصلش بجا ماندن صد ها هزار کشته بود. و افزون بر این، نیمی از جمعیت ۲۲ میلیونی کشور را به تبعید و یا آوارگی کشاند.اما در کنفرانس جده، گورکن امید های آزادی طلبانه مردم سوریه مورد بازخواست قرار نگرفت.گویی در هم کوبیدن حَلَب توسط بمب های بشکه ای و کشتار با گاز سارین، در حومه دمشق، هرگز اتفاق نیافتاده بود.
هِلن سالون خبر نگار در بیروت و بنجامین بارت روزنامه‌نگار لوموند در مقاله ی تحلیلی بلندی، محمد بن سلمان را در وارونه کردن هر چیز ماهر می‌دانند که توانسته آمیزه ای از فرصت طلبی و عمل گرایی را در دوسال گذشته از خود بروز دهد. با ترکیه ، قطرو امارات دوستی برقرار کند و در عین حال با مصر و بحرین ارتباط نزدیک داشته باشد، و سرانجام با رقیب همیشگی خود، ایران، در برتری‌طلبی های منطقه، تنش زدایی کند.
آنا ژاکوب،کارشناس خلیج در اندیشکده گروه بحران بین المللی، می‌نویسد : عادی سازی با اسد، بخشی از یک استراتژی منطقه ای است که بر کاهش تنش ها، توسعه اقتصادی و رویکردی جدید در قبال ایران متمرکز است که دیپلماسی و مهار معضلات را یک‌جا به عمل می آورد. محمد بن سلمان می‌خواهد از ظهور دنیایی چند قطبی استفاده کند تا خود را به عنوان داور نظم جدید منطقه ای معرفی نماید. خاورمیانه ای صلح آمیز، جایی که تلاش برای توسعه و برنامه ریزی در آن فراتر از تقسیمات، تفرقه ها و ژئوپولیتیک قدیمی خواهد بود.
هشداری را که نباید از یاد برد، دو روزنامه نگار لوموند، چنین خلاصه کرده‌اند : « روابط ایران و عربستان همیشه فراز و نشیب های خود را داشته است».جمهوری اسلامی هیچ قصدی برای خنثی کردن شعبه ی سیاسی و نظامی خود در لبنان – یعنی حزب الله – را ندارد.ع.ش
——————————
*واینک مقاله اَلن فراشون، که ۲۲ ژوئن ۲۰۲۳ در روزنامه لوموند منتشر شده است، می خوانیم:
ایران، اسرائیل، عربستان سعودی، چین، ایالات متحده و…. در حال تبادلات رسمی و غیر رسمی با یکدیگرند. آمریکایی ها با ایرانی‌ها صحبت می‌کنند و همزمان چینی‌ها خدمات خوب خود را به فلسطینی ها ارائه می دهند.به قول روایتی قدیمی در فرهنگ عبری، برای هر چیزی زمانی وجود دارد، و پس از چهل سال خشونت بی‌وقفه، خاورمیانه در جنون مذاکرات سیاسی غوطه ور شده است. ژنرال اورن ستتر، یکی از استراتژیست های ستاد کل اسرائیل می‌گوید : « همه با همه صحبت می کنند»
در سرزمینی بیطرف، احتمالاً در عمان، ایالات متحده با ایران «مذاکره» می‌کند و دو طرف از زمان شکست گفت و گوی هسته ای در سال ۲۰۲۲، که به لطف میانجی گیری اروپا در وین انجام شد، هیچ تماسی نداشتند. جمهوری اسلامی با چند برابرکردن تعداد و قدرت سانتریفیوژهای خود ، امروز اورانیوم ۶۰ درصد غنی شده تولید می کند. دو هفته تا یک ماه طول می‌کشد تا به ۹۰ درصد مورد نیاز اورانیوم با درجه تولید تسلیحات برسد. اما این توافق – که بین ایران و پنج قدرت هسته ای «رسمی» منعقد شد، توسط دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ رد شد. و به گفته ی جمهوری اسلامی، به او اجازه داد خود را از تمام محدودیت‌ها رها کند.
با این حال افزایش از۶۰ درصد به ۹۰ درصد بدون عواقب منفی برای ایران نخواهد بود : تحریم های مجدد، حتی بمباران احتمالی اسرائیل یا اسرائیل و آمریکا و واکنش منفی چین و روسیه، دو حافظ جمهوری اسلامی در سازمان ملل. در مورد دولت جوبایدن، این کشور نمی‌خواهد که بحران در خلیج فارس توجه او را از اولویت هایش -اوکراین و چین- منحرف کند.هر دو طرف – ایران و آمریکا – علاقه‌مند به کنار آمدن هستند.
ژنرال اورن ستتر Oren Setter در روزنامه هاآرتص(۱۶ ژوئن) و میشل دوکلو Michel Duclos از مؤسسه پژوهش های استراتژیک انستیتو مونتاین در فرانسه، به یاد می‌آورند که داشتن یک سلاح هسته ای عملیاتی به مراحلی غیر از غنی سازی اورانیوم نیاز دارد. و نظامی سازی آن، احتمالاً دو سال دیگر طول می کشد.
بر اساس گزارش مطبوعات اسرائیلی و آمریکایی- به ویژه هارتص و نیویورک تایمز- آمریکایی ها و ایرانی‌ها به توافق رسیده اند. ما در مورد توافق رسمی صحبت نمی کنیم، چه رسد به یک معاهده، بلکه در مورد یک «تفاهم» متقابل حرف میزنیم. ایران متعهد می‌شود از آستانه ۶۰ در صد عبور نکند. او همکاری خود را با بازرسان سازمان ملل از سر خواهد گرفت و شبه نظامیان خود در سوریه، عراق،لبنان، را از حمله به منافع آمریکا منع می کند. به گفته نیورک تایمز، ایالات متحده آمریکا، تحریم نفت ایران را کاهش خواهد داد. آنها چند میلیارد دلار مسدود شده در بانک های خارجی را «آزاد می کنند»- این وجوه را جمهوری اسلامی فقط می‌تواند برای اهداف «انسانی»- خرج کند.
سعودی ها بین ایران،اسرائیل و آمریکا
پس از یک دوره روابط سرد طولانی، ریاض هفته گذشته سفارت خود درتهران را باز گشایی کرد.از ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور برای سفر رسمی به عربستان سعودی دعوت شده است. به لطف میانجیگیری صبورانه چین، دو قدرت که برای برتری منطقه ای رقابت می کنند، در عادی سازی روابط خود همت گماردند..ولی آنها طی این سال‌ها جنگ علیه یکدیگر را متوقف نکرده اند و بی اعتمادی بین طرفین، کماکان باقی خواهد ماند. عربستان ِ محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، در سَمت رهبر عربی منطقه، در مقابله با توسعه طلبی های جمهوری اسلامی،ناچار است همواره جبهه ی مشترک خود با اسرائیل و آمریکا را حفظ کند.
ولیعهد عربستان سعودی برای جبران از سرگیری روابط با ایران، به دنبال امضای یک ضمانت نامه با واشنگتن است. به گزارش نیویورک تایمز، این یک مذاکره پیچیده است که ولیعهد سعودی نیاز به حمایت اسرائیل در کنگره دارد.MBS خواهان یک پیمان امنیتی طولانی مدت، جنگنده های پیشرفته و همکاری با ایالات متحده در زمینه ی انرژی هسته ای غیر نظامی است. و با همه فشارهایی که برای رسیدن به اهدافش در پیش رو دارد، بهتر است در همه ی این زمینه ها، دو بار فکر کند. و در این راستا، عربستان سعودی و با وارد آوردن فشار از سوی ایالات متحده آمریکا، می‌تواند پیوستن به پیمان ابراهیم را در نظر بگیرد و با اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرارکند.در میان قدرت‌های بزرگ، ایالات متحده یکی از کشورهایی است که حضور استراتژیک آن در منطقه هنوز بسیار تأثیر گذار است. برای ژنرال اورن ستتر، گفتگوی مداوم تائید می‌کند که آمریکا قصد عقب نشینی از خاورمیانه را ندارد.
کمک چین به فلسطینی ها
شی جین پینگ در اواسط ژوئن در پکن با پذیرائی از محمود عباس کمک خود را به رئیس تشکیلات خود گردان فلسطین و رهبر فتح اعلام نمود.چین، وارد کننده اصلی نفت از عربستان و ایران، وابسته ترین ابرقدرت منطقه برای تأمین انرژی کشورش می باشد.این کشور به ثبات خاورمیانه علاقه دارد و در عین حال، با جهان عرب،اسرائیل و ایران روابط خود را حفظ کرده است.
با تشدید خشونت در کرانه باختری بین اسرائیل و فلسطینی ها، رئیس جمهور چین می‌گوید برای میانجیگری آماده است. چینی‌ها نخست قصد دارند به اتحاد مجدد دو شاخه ی جنبش ملی فلسطین و حماس کمک کنند که کاری جاه طلبانه بنظر می رسد. و بویژه در مواجهه با پیشنهاد اسرائیل با الحاق کرانه باختری، اتحاد بین دو جبهه فلسطین، امری ناشدنی است.پکن به کلاسیک ترین نظریه پا می فشارد : حل و فصل مناقشه با ایجاد یک کشور فلسطینی در کنار اسرائیل.
«دست اندرکاران»، آن را فانتزی دوستانه پکن می نامند. اما چه کسی می‌توانست روی آغاز آشتی بین ریاض و تهران، تحت حمایت شی جینگ پینگ شرط بندی کند ؟
*https://www.lemonde.fr/idees/article/2023/06/22/apres-quarante-annees-de-violences-ininterrompues-le-moyen-orient-s-adonne-a-une-frenesie-de-conversations-politiques_6178676_3232.html
