مقبره رضا شاه در جوار حرم عبدالعطیم
درست یک روز پیش از نود و دومین سالگرد تاجگذاری رضا شاه در کاخ گلستان، خبر و تصاویری در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های در ایران درباره کشف یک جسد مومیایی شده در حرم عبدالعظیم در شهرری منتشر شد.
عده‌ای این جسد را به دلیل مشابهت ظاهری به رضا شاه منتسب کردند. گفته می شود این جسد داخل محفظه‌ای بتنی بود و وسایلی مانند شمشیر هم همراه آن بود.
بعضی از رسانه‌های حکومتی البته احتمال اینکه جسد کشف شده پیکر رضاشاه باشد را رد کردند؛ ولی شهروندانی ایرانی در شبکه‌های اجتماعی با تطابق تصاویر جسد کشف شده با تصاویر قدیمی، محتمل دانسته اند که جسد کشف شده متعلق به رضا شاه باشد.
رضاشاه در شهریور ۱۳۲۰ خورشیدی از قدرت کناره گرفت و به توصیه بریتانیا به تبعید رفت؛ او ابتدا به هند و جزیره موریس رفت و سپس به شهر ژوهانسبورگ، در آفریقای جنوبی منتقل شد. او حدود سه سال بعد (۴ مرداد ۱۳۲۳) در ژوهانسبورگ بر اثر یک حمله قلبی درگذشت.
جسد رضا شاه پس از مرگ به صورت مومیایی شده به قاهره در مصر بردند و در مسجد رفاعی این شهر به امانت گذاشتند.
بالاخره در اردیبهشت ۱۳۲۹ این جسد از قاهره به تهران منتقل شد و در آرامگاهی که در شهرری در نزدیکی حرم عبدالعظیم دفن شد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۳۵۷ چگونگی برخورد با مقبره او بحث برانگیز شد.
صادق خلخالی در سال ۱۳۵۸ در گفتگویی با هفته‌نامه امید ایران گفته بود: “وقتی جنازه رضاخان را (به ایران) می‌آوردند ما بنزین تهیه کردیم که جنازه را آتش بزنیم ولی متاسفانه نشد.” اشاره او به بازگشت جسد رضا شاه به ایران در سال ۱۳۲۹ و پیش از انقلاب اسلامی است.
روایت آیت‌الله خلخالی از تخریب مقبره رضا شاه
پس از انقلاب اسلامی، مسئولان رده بالای حکومتی در ایران تصمیم گرفتند این کشور را از آنچه رنگ و بوی سلطنت می‌داد پاک کنند و مقبره رضا شاه یکی از نمادهای اصلی حامیان سلسله پهلوی بود.
صادق خلخالی، اولین حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب در ایران که احکام اعدام جنجالی بسیاری برای سران حکومت سابق صادر کرده در کتاب خاطرات خود تخریب مقبره رضا شاه در اردیبهشت سال ۱۳۵۹ را اینگونه روایت کرده است: “ما به دفتر امام رفتیم وطبق معمول از هر دری سخن به میان می‌آمد و گفته شد زمان آن فرارسیده که مقبره پهلوی خراب شود. ما می‌خواستیم به او (محمدرضا پهلوی) و یارانش نشان دهیم که دیگر در ایران هیچ گونه ریشه و پایه و خانه‌ای ندارد.”.
هدف او از این تخریب مایوس کردن طرفداران شاه بود.
صادق خلخالی، اولین حاکم شرع ایران با بی‌اعتنایی به پیام ابولحسن بنی‌صدر که خواستار توقف تخریب شده بود گفته بود: “ما اینجا هستیم و تا مقبره را با خاک یکسان نکنیم؛ از اینجا خارج نخواهیم شد.”
بر اساس این روایت، امکانات را عباس دوزدوزانی، سرپرست وقت سپاه در اختیار آنها قرار داده بود و حدود دویست نفر به سرپرستی آقای خلخالی با بیل و کلنگ به سوی حرم عبدالعظیم حرکت کردند.
با فرمان آقای خلخالی پس از یک سخنرانی طولانی، کار تخریب با کمک مردم شروع شد ولی به گفته خلخالی “در عمل مشاهده شد که مقبره به قدری محکم ساخته شده بود که هیچ بیل و کلنگی به آن کارگر نیست.”
با این روند تخریب غیر ممکن بود و بالاخره گریدر، بولدوزر و جرثقیل هم به کمک آمد.
به روایت خلخالی “ساعت حدود چهار و نیم بعدازظهر بود که از طرف بنی صدر (اولین رئیس جمهور پس از انقلاب ایران) پیام آوردند که از تخریب مقبره دست بردارید.”
حاکم شرع البته در پاسخ به این پیام گفت: “به بنی صدر بگویید هر چه میخواهد طبق مقررات انجام دهد؛ ما اینجا هستیم و تا مقبره را با خاک یکسان نکنیم؛ از اینجا خارج نخواهیم شد.”
در شب اول تخریب احمد خمینی، فرزند آیت‌الله روح‌الله خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی به آرامگاه رضا شاه آمد که آقای خلخالی آن را نشانه موافقت رهبر وقت ایران توصیف کرده است.
کار تخریب مقبره رضا شاه حدود بیست روز طول کشید و از دینامیت و جرثقیل به غیر از تخریب دستی هم استفاده شد
ابوالحسن بنی‌صدر تلاش داشت ساختمان مقبره رضا شاه را به موزه “جنایات پهلوی” تبدیل کند ولی آقای خلخالی در خاطرات خود نوشته: “اگر آنها می‌خواستند آثار جنایات پهلوی را در موزه‌ای جمع‌آوری کنند، موزه ایران باستان می‌توانست جای بهتر و بزرگ‌تری برای این امر باشد.”
تلاش آقای بنی صدر به جایی نرسید و کار تخریب از سر گرفته شد که حدود بیست روز طول کشید.
آقای خلخالی صلابت این آرامگاه را تائید کرده و گفته: “ما مجبور شدیم مقبره را با دینامیت به تدریج تخریب کنیم…متجاوز از بیست روز طول کشید تا آن دکل شیطانی فروریخت و مقبره به طور کامل تخریب شد.”
صادق خلخالی در بخش دیگری از کتاب خاطراتش گفته: “هرچه قبر رضاخان را کندند، حتی استخوان‌های او هم به دست نیامد.”
در سال‌های بعد از انقلاب، حرف و حدیث‌های متعددی درباره باقی ماندن جسد رضا شاه در آرامگاهش ارائه شده است؛ یکی از شایعات این بود که محمدرضا پهلوی در هنگام خروج از ایران در دی ماه ۱۳۵۷ جسد پدر خود را از ایران خارج کرد است اما فرح پهلوی، آخرین ملکه ایران در مصاحبه‌ای این شایعه را رد کرده است.
