کورش اعتمادی :

پیش زمینه هر ائتلاف سیاسی در بین گروه بندیهای سیاسی که باورمند به نظامهای حکومتی گوناگون و ایدئولوژی های متفاوت میباشند، یقینا ً ًحکومت آلترناتیو ً نخواهد بود که مُبلغ و توجیه گر یک نظام سیاسی معین با نماد ظاهری و محتوی سیاسی مشخص است. شکل و محتوی نظام و یا بعبارتی طرح ًحکومت آلترناتیوً در گام نخست برای ایجاد یک نهاد اپوزیسیونال دمکراتیک ناممکن و شکست این ائتلاف از هم اکنون بدیهی است. از همین رو جهت ایجاد یک نهاد اپوزیسیونال وسیع و دمکراتیک میبایست از طرح پروژه های سیاسی که نماد ظاهری حکومت آینده ایران را مورد نظر قرار میدهد، سخت پرهیز کنید. آنچه که در این رابطه جهت یک ائتلاف گسترده در سطح اپوزیسیون مطرح است مسئله محتوی نظام سیاسی آینده ایران است که منافع سیاسی همهء گروه بندیهای سیاسی اپوزیسیون را که به سکولاریسم، دموکراسی، منشورجهانی حقوق بشر، آزادی های بی حد و مرز سیاسی، مدنی، فرهنگی باور دارند تأمین خواهد کرد.

باورمندی به فرم نظام حکومتی پس از جمهوری اسلامی از جمله مواردِ اختلاف در بین گروه بندیهای درون اپوزیسیون بوده است که تا بامروز این موضوع مانع از آن شده است تا جمع وسیع از کوشندگان سیاسی در گستره ای بزرگ گردهم آیند تا برای رهائی ایران طرحی نوین تدّوین کنند. منظور از کوشندگان سیاسی آن بخش از اپوزیسیون است که تا حدودی حساب و کتابهای خود با محتوی نظام سیاسی ایران را بازگشوده  و به ًروشنی ً باور خود به دموکراسی و عرفی بودنِ نظام حکومتی پس از جمهوری اسلامی را اعلام داشته اند. علیرغم  ًصراحت ً در گفتار، کماکان شاهد هستیم شکل گیری یک نهاد اپوزیسیونال فراگیر، دمکراتیک و سکولار که جمع وسیعی از نیروهای سکولار را در خود جای دهد به سرانجامِ مطلوبی نرسیده است. درهم ریختگی و ناهمگونی در همکاری همچنان وجه بارزِ ویژگی اپوزیسیون محسوب میشود. امّا در این آشفتگی گاه برخی اجتماعات کوچک با اتکاء به شعار ًدمکراسیخواهی ً و ً سکولاریسم ً به پیوندهای محدود دلخوش کرده و راه و ًطرحً خود را  ًتدبیر نهائی ً برای شکل گیری  ًآلترناتیوحکومت ً برمیشمارند.

شکست ایجاد یک نهاد اپوزیسیونال دمکراتیک، سکولار و کارآمد در طی این ۳۲ سال بیانگر یک واقعیت است که تاکنون در بین گروه بندیهای درون اپوزیسیون گفتمانی جدّی بر سرموضوع مورد اختلاف صورت نگرفته است تا راه حلی برای برون رفت از این بُن بست یافت شود.همانگونه که پیشتر اشاره کردم علیرغم اختلاف آشکار بر سر ساختار ظاهری حکومت، علایق و خواستهای سیاسی مشترکی وجود دارند که اگر بطور منطقی مورد بحث و گفتگوهمگان قرار گیرند، یقینا ً اتحّاد گسترده اپوزیسیون سکولار دور از انتظار نخواهد بود. بارها به این موضوع اشاره کرده ام که محتوی حکومت، و نه همهء وجوه ساختار نظام سیاسی ایران در آینده ( محتوی و روبنا)، وجه اشترک سیاسی است که اگر بدور از تعصبات عقیدتی و ایدئولوژیک مورد بررسی و گفتگو قرار گیرند درخواهیم یافت بسترهمکاری و آشتی در بین بخش وسیعی از اپوزیسیون دور از ذهن نیست، که بی شک اگر این رخداد تحقق یابد دوران فرمانفرمایی ملّایان به پایان خواهد رسید. این واقعیتی است آشکار جمع وسیعی از اپوزیسیون جمهوری اسلامی به عرفی (سکولاریسم) بودن نظام حکومتی آینده ایران پس از جمهوری اسلامی باور دارند و روشن است سکولاریسم بر پایه تجارب و دستاوردهای فکری جوامع بشری امروز به معنای جدائی کامل دین از حکومت که تحت هیچ شرایطی این ساختار سیاسی غیردینی و غیر ایدئولوژیک دخالتگری نهاد دین در امور سیاسی و دنیوی مردم را پذیرا نیست. در همین رابطه نیز بسیاری از فلاسفه بزرگ جهان از سکولاریسم یک تعریف معینی را ارائه داده اند که نه تنها بر جدائی کامل دین از حکومت تأکید میورزند بلکه موکداً اصرار دارند برای پایدارماندن دمکراسی، نهاد دولت میبایست کنترل همه جانبه ای بر فعالیتهای مراکز دین داشته باشد و تحت هیچ ضوابطی نمی بایست به کانونهای دین اجازه دخالت در امور سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داده شود. در یک جامعه سکولار دین موضوعی کاملا ً خصوصی است که بطور یقین همهء ادیان آزاد هستند امّا دولت موظف است دخالت دین در عرصه عمومی را که در برگیرنده زندگی اجتماعی مردم است مانع گردد.

مفهوم ًحکومت آلترناتیوً
در رابطه با پراکندگی اپوزیسیون برخی معتقدند؛ طرح ًحکومت آلترناتیو ً و یا بعبارتی دیگر طرح  ًحاکمیت جانشینً یکی از محورها و خاستگاه سیاسی بهم پیوستگی محسوب میشود که میدانیم طرح موضوع به لحاظ مفهومی بسیار گُنگ و نادقیق میباشد و در راستای سلوک و همزیستی همه با یکدیگر نتیجه بخش نخواهد بود. بنظر میرسد هنوز طراحانِ تئوری  ًحکومت آلترناتیوً بعنوان استراتژی یک همکاری گسترده ما بین گروه بندیهای گوناگون سیاسی بدّقت به مفهوم واقعی این موضوع واقف نیستند و کماکان اصرار میورزند بر پایه این خواست معین قصد دارند یک همکاری همه جانبه در بین نیروهای سکولار پدید آورند. در گذشته هم در چند نوشتار دیگر درباره مفهوم لغوی ًحکومت آلترناتیوً مطالبی را عنوان کردم و تأکید داشتم آنجا که صحبت از ًحکومت آلترناتیو ً بعنوان محور همکاری ما بین گروه بندیهای گوناگون اپوزیسیون مطرح میشود، منظور کّل نظام سیاسی ایران در آینده است که در برگیرنده محتوی و فرم ظاهری حکومت است. بطور مثال بسیاری از ًجمهوریخواهان لائیک ً که قصد ائتلاف سیاسی با یکدیگر را داشته اند در همان گام نخست در پیماننامه ای با یکدیگر صریحا ً به مسئله جمهوری چون نماد ظاهری حکومت مورد دلخواه خود تأکید داشته و ًحکومتِ آلترناتیو ً خود در مقابل جمهوری اسلامی را یک ًجمهوری لائیک ً معرفی میکنند. چارچوب گفتار آنها با واقعیت های علوم امروزی هیج تناقضی ندارد. ًجمهوری لائیک ً با برشمردن همه ویژگیهای  یک ًحکومت آلترناتیو ً در برابر جمهوری اسلامی در واقع همهء وجوه سیاسی یک نظام سیاسی معین را در بردارد، چه در عرصه نماد ظاهری حکومت و چه در عرصه محتوی و بنیادهای مادی حکومت.

از همین رو همیشه گوشزد کرده ام که طرح ًحکومت آلترناتیوً بمثابه بستری برای نزدیکی و احتمالا ً همکاری سیاسی گروه بندیهای اپوزیسیونِ سکولار که متعلق به خانواده های گوناگون سیاسی هستند در خود تناقض آشکاری را حمل میکند. روشن است چون یک کُنشگر اجتماعی این پرسش را پیش روی ابداع گران این اندیشه سیاسی قرار میدهم که نماد و محتوی سیاسی  ًحکومت آلترناتیو ً مورد نظر شما چیست و از چه ویژگیهایی برخوردار است؟ آیا فرم ظاهری ًحکومت آلترناتیو ً شما جمهوری است و یا پادشاهی؟ چرا آنجا که صحبت از ًحکومت آلترناتیو ً است منظور ساختار سیاسی نظام حکومتی است که از نماد و محتوی سیاسی معینی برخوردار است.

ًمحتوی حکومتً
امّا در این وادی تلاطمات بازاراندیشه از مدتّها پیش جمعی بر آن شدند تا این ناکامی بزرگ؛ علل عدم بهم پیوستگی اپوزیسیون دموکراسیخواه را مورد بررسی قرار دهند. به همین خاطر کنکاش و اندیشیدن پیرامون درهم پاشیدگی اپوزیسیون ما را بر آن داشت تا موضوع را در همهء ابعاد آن مورد سنجش و تحقیق قرار دهیم. تردیدی نیست در راستای تشکیل جبهه ای واحد متشکل از سازمانها، انجمن ها و شخصیت های سیاسی سکولار طرح هرگونه بحث و برنامه سیاسی که موضوع ًحکومت آلترناتیو ً و یا ساختار کلّی نظام سیاسی ایران پس از جمهوری اسلامی را مبنای همکاری قلمداد کند، همبستگی ملّی با شکست مواجه خواهد شد. پیش زمینه هر ائتلاف سیاسی در بین گروه بندیهای سیاسی که باورمند به نظامهای حکومتی گوناگون و ایدئولوژی های متفاوت میباشند، یقینا ً ًحکومت آلترناتیو ً نخواهد بود که مُبلغ و توجیه گر یک نظام سیاسی معین با نماد ظاهری و محتوی سیاسی مشخص است. شکل و محتوی نظام و یا بعبارتی طرح ًحکومت آلترناتیوً در گام نخست برای ایجاد یک نهاد اپوزیسیونال دمکراتیک ناممکن و شکست این ائتلاف از هم اکنون بدیهی است. از همین رو جهت ایجاد یک نهاد اپوزیسیونال وسیع و دمکراتیک میبایست از طرح پروژه های سیاسی که نماد ظاهری حکومت آینده ایران را مورد نظر قرار میدهد، سخت پرهیز کنید. آنچه که در این رابطه جهت یک ائتلاف گسترده در سطح اپوزیسیون مطرح است مسئله محتوی نظام سیاسی آینده ایران است که منافع سیاسی همهء گروه بندیهای سیاسی اپوزیسیون را که به سکولاریسم، دموکراسی، منشورجهانی حقوق بشر، آزادی های بی حد و مرز سیاسی، مدنی، فرهنگی باور دارند تأمین خواهد کرد. عرفی بودن ساختار نظام سیاسی آینده ایران، منشور جهانی حقوق بشر بمثابه پایه های مادی و تئوریک قانون اساسی ایران، شعار استراتژیک انتخابات آزاد بدون حذف هیچ نیروی سیاسی در واقع نخستین و عاجل ترین مطالبات سیاسی برای یک پیوند گسترده اپوزیسیونال علیه جمهوری اسلامی است. یقینا ً تحقق و عملی شدن این مطالبات سیاسی معین بعنوان محتوی حکومت، زمینه های پیشرفت دیالوگ و گفتگو را هم در سطح جامعه شهروندی ایران و هم در سطح اپوزیسیون ممکن خواهد ساخت. و همانگونه که در گذشته هم تأکید داشتم فرم نظام سیاسی- چه پادشاهی پارلمانی و چه جمهوری پارلمانی- چندان مهّم نیست و آنچه که در درجه اوّل حائز اهمیت را دارد محتوی نظام است که حق مشارکت عموم جامعه را از طریق ابزارهای دموکراتیک دولت تأمین و تضمین خواهد شد. همانند همهء اشکال حکومت های دمکراتیک، شکل نظام تابعی است از محتوی نظام.

کورش اعتمادی
استهکلم ۲۴ مارس ۲۰۱۱